Swiat Pod Stopami

Tajlandia to kraj do którego mnóstwo ludzi wraca jeśli zawitało tam choć jeden raz. To dlatego, że oprócz typowo azjatyckiego klimatu i serdeczności jej mieszkańców można tam znaleźć wszystko co najlepsze do miłego spędzania czasu: wspaniała pogoda, piękne krajobrazy, piaszczyste plaże i co charakterystyczne dla tego kraju przepyszna kuchnia przez wielu uznawana za najlepszą na świecie.
Od razu dodamy: my też tak uważamy! Kuchnia tajska łączy wszystko co najlepsze: aromaty azjatyckich przypraw, wspaniałe smaki owoców morza, pikantne warzywa i słodkie owoce – jednym słowem mniam!
Postanowiliśmy tu wrócić korzystając z okazji super promocji na przeloty liniami Etihad. W takiej cenie w jakiej udało nam się zakupić bilety lecieć w ten rejon Azji zdarza się nie często. Złapaliśmy więc wiatr w żagle i wykorzystaliśmy okazję, żeby tu ponownie zawitać.
Przeloty do południowo-wschodniej Azji linie Etihad organizują w bardzo przemyślany sposób: najpierw organizują loty z różnych części Europy do Berlina stowarzyszonymi liniami Air Berlin, stamtąd lecą duże Boeingi do Emiratów Arabskich a konkretniej do Abu Dhabi, który jest dużym hubem na ogromną liczbę różnych tras, a stamtąd ponownie dużymi Boeingami można lecieć w różne strony Azji.
Postanowiliśmy polecieć do Phuket, czyli bardzo popularnego miejsca dla turystyki tajskiej. Postanowiliśmy również, że ta wizyta będzie miała charakter bardziej relaksacyjny niż globtroterski. Po naszych poprzednich podróżach należy nam się trochę wypoczynku więc plan wydał nam się słuszny 😉
Planem minimum było „objeżdżenie” wyspy Phuket oraz odwiedzenie wybranych dwóch innych wysp. Dodatkowym celem osobistym było przejście kursu tajskiej kuchni. Od naszych podróży po Azji bowiem w naszej kuchni azjatyckie potrawy rozgościły się na dobre i śmiało możemy powiedzieć, że goszczą na naszych talerzach o wiele częściej niż nasze rodzime potrawy czy w ogóle potrawy kuchni europejskiej.
Loty liniami Air Berlin możemy uznać za bardzo komfortowe a sam pomysł kooperacji z liniami Etihad uznajemy za strzał w dziesiątkę. Szybko, sprawnie i wygodnie. Linie Etihad to oczywiście klasa sama w sobie. Brawo! Oby więcej takich międzynarodowych pomysłów na tanie podróżowanie 🙂
Po przylocie na Phuket późnym wieczorem mieliśmy już zarezerwowany nocleg w hostelu położonym niedaleko portu lotniczego, ale w cichym miejscu co pozwoliło nam wypocząć przed udaniem się następnego dnia na południe wyspy do miasteczka Rawai gdzie postanowiliśmy poszukać miejsca na „bazę wypadową”. Oczywiście mimo tego, że zmrok już zapadł postanowiliśmy udać się na eksplorowanie okolic by dotrzeć nad wybrzeże Morza Adamańskiego a także zjeść pierwszy tajski posiłek by pobudzić nasze kubki smakowe 😉
Plan tego dnia wypełniliśmy w stu procentach. Nasz kroki skierowaliśmy do ulicznych barów, które jak wiadomo serwują zwykłe, lokalne posiłki gwarantujące prawdziwie tajskie smaki a potem nasze kroki skierowaliśmy na zachód by dotrzeć na nabrzeże. Zarówno spacer do Parku Sirinat jak i „obiadokolacja” była miłym zakończeniem pierwszego dnia na Phuket 🙂

Po kilku dniach spędzonych na zachodnim wybrzeżu Indii pora na finisz naszej tegorocznej podróży. Do Europy wracać będziemy z Delhi. Postanowiliśmy więc spędzić tutaj dwa ostatnie dni jakie przyszło nam doświadczyć na Półwyspie Indyjskim.
Delhi nie jest wybitnie atrakcyjnym miejscem do zwiedzania. To co jest ogólnie znane i popularne mocno ustępuje wspaniałym zabytkom jakie widzieliśmy w czasie podróży po Indiach. Ale jest to bez wątpienia jedna z bardziej popularnych destynacji. Głównie z dwóch powodów: 1) jest to stolica Indii więc pozycja obowiązkowa 😉 2) Tutaj dociera większość międzynarodowych linii lotniczych więc łatwo o bilet.
Nie będziemy więc rozwodzić się nad tym co można zobaczyć w Delhi, bo w zasadzie większość osób łatwo może to sprawdzić na większości portalów podróżniczych a także przeczytać w wielu dostępnych przewodnikach turystycznych o Indiach. Chcemy tylko podkreślić nasze wrażenia, które wynieśliśmy z pobytu w tym miejscu.
Najbardziej oczywistym, ale też praktycznym jest to, że na targach w Delhi można kupić niemal wszystko co spotyka się w pozostałych częściach Indii w dodatku w cenach – nazwijmy je – „głęboko negocjowalnch” 😉 Tak więc jeśli ktoś planuje trip po Indiach i doładowuje plecak kolejnymi pamiątkami mając w perspektywie wylot z Delhi to powiedzmy sobie otwarcie popełnia typowy błąd turysty. Będąc w innych miejscach tego ogromnego kraju warto przede wszystkim wypatrzeć sobie to czym jesteśmy zainteresowani a potem dokonać zakupu tych cudów np. na Market Street tuż przed odlotem 🙂

Do miejsc obowiązkowych w Delhi należą bez wątpienia:
Red Fort – czyli ogromna forteca zbudowana w XVI wieku wzdłuż rzeki Jamuny. Wśród budynków wchodzących w skład tego kompleksu należy pałac Szacha Dżahana oraz oczywiście wysokie na 16 metrów mury okalające ten kompleks budynków. Od 2007 roku jest to kompleks wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Powiedzmy sobie jednak szczerze, że dużo większe wrażenie robią forty w Jaipurze i w Agrze.

Największy meczet w stolicy czyli Jama Masjid. Jednak nie jest to wdzięczne miejsce do zwiedzania bowiem mimo tego, że można tam przebywać za darmo to przed wejściem od turystów wymusza się pozostawienie obuwia (co w tym wypadku oczywiste), ale również wszelkich toreb, aparatów, kamer a także telefonów komórkowych. Nie ma jednak żadnej przechowalni więc w zasadzie trzeba zdać się na lokalnych „pilnowaczy” (nie polecamy!) albo podzielić się i wchodzić na przemian.

Brama Indii – ogromna brama zbudowana w 1921 roku przez Brytyjczyków ku czci wszystkim poległym na wojnach Hindusom.

Akshardham – to przepiękna świątynia, która zadziwia swoim ogromem i rozmachem z jakim została wykonana. I tu ciekawostka: mimo, że świątynia stylem nawiązuje do tradycyjnych świątyń indyjskich otwarcie świątyni miało miejsce stosunkowo niedawno, bo w listopadzie 2005 roku. Otawrcie nastąpiło z udziałem Pramukh Swami Maharaj, przywódcy duchowego organizacji BAPS. Całość budowy, wykonania i wykończenia zajęła zaledwie 5 lat. Jest to największa hinduistyczna świątynia jaką mieliśmy okazję zobaczyć (główna świątynia ma 43 metry wysokości).

Wybierając się do świątyni Akshardham trzeba uzbroić się w dużą dawkę cierpliwości bowiem mimo, że wejście na teren świątyni jest darmowe to nie można tam wnieść w zasadzie nic poza ubraniami i biżuterią. W przeciwieństwie do Jama Majid jednak przygotowane są specjalne pomieszczenia-przechowalnie gdzie należy zdeponować swój „dobytek”.

Potem trzeba odstać kolejny dłuuuugi czas w kolejce do rewizji osobistej. Całość tych procedur z pewnością można by uprościć, ale widocznie Hindusom takie przeszkody zbytnio nie przeszkadzają bo oni zawsze mają przecież dużo czasu. Nasze wejście na teren świątyni przez te procedury trwało prawie dwie godziny, bo kolejki były niemiłosiernie długie.
Ulice Delhi zmieniają się na lepsze. Mniej jest tutaj żebraków i brudu niż można było widzieć jeszcze kilka lat temu. Być może to efekt działań władz miasta, które podjęte zostały kilka lat temu przed organizacją Igrzysk Wspólnoty Narodów (ang. Commonwealth Games), które zorganizowane były w Delhi w 2010 roku. Podobno wywożono wtedy bezdomnych samochodami ciężarowymi daleko poza miasto dając im jakąś drobną gotówkę na życie z informacją o zakazie powrotu do Delhi. Tym, którzy mieli rodziny w odległych miejscach Indii fundowano bilety w jedną stronę by mogli odwiedzić swych bliskich. Na ile jest w tym prawdy nie wiemy, ale trzeba przyznać, że mimo wszechobecnego brudu, smrodu itd. liczba bezdomnych wyraźnie spadła. Ulice oczywiście nadal trzymają hinduskie standardy więc jest czym się rozkoszować 😉

Na licznych stoiskach rozkładanych na chodnikach można znaleźć nie tylko „zakłady” fryzjerskie, obuwnicze itd. ale także – uwaga – „zakłady” protetyki dentystycznej. Widzieliśmy na własne oczy jak w tumanach kurzu na kocach porozkładane były sztuczne szczęki i inne elementy uzębienia (zapewne już z dużym „przebiegiem”), które ochoczo były mierzone przez potrzebujących. Dla nas szok. Tutaj to norma.

To doskonale oddający klimat Indii obrazek, który śmiało może być symbolem tego kraju. Z takimi wrażeniami wracamy do Europy. Pięć tygodni podróży rozpoczętej od Sri Lanki, poprzez Batu Caves, Bangladesz i Indie dało nam moc wrażeń i zastrzyk energii na dalsze miesiące. Teraz więc czekają nas loty, zmiana stref czasowych i szybka asymilacja do zimy od której udało się nam na jakiś czas uciec 🙂
Najpierw lot do Brukseli, potem do Berlina a potem Polskim Busem do ojczyzny. Koszt za całą tę trasę w wysokości 567 zł daje wyobrażenie o tym jak tanio można zorganizować sobie wyjazd do miejsc odległych o wiele tysięcy kilometrów. Dla chcącego nic trudnego. Wystarczy samozaparcie, zamiłowanie do podróży i przygotowanie się na trudy podróży gdzie przewodnikiem jesteśmy sami dla siebie. Gorąco polecamy!

W tym miejscu prosimy o udzielenie pomocy dla niedożywionych dzieci z Polski przez kliknięcie w brzuszek Pajacyka na stronie www.pajacyk.org.pl. Z góry za to bardzo dziękujemy.

Porady praktyczne:
Transport w Delhi nie jest skomplikowany. Najlepiej na dalsze odległości korzystać z metra. Jest dobrze zorganizowane i proste w korzystaniu. Można kupić sobie kartę dobową z której można korzystać na wszystkich liniach metra przez całą dobę.
Mniejsze odległości najlepiej pokonywać pieszo lub autorikszą. Ale tutaj uwaga: najlepiej tzw. prepaid autorikszą. To pomysł rządu jak walczyć z naciągaczami, którzy próbują wydusić z turystów wygórowane stawki wielokrotnie przewyższające wartość cen wynikających z norm. W wielu miejscach miasta znajdują się kioski w którym kupuje się bilet na autorikszę do konkretnie wyznaczonego miejsca. Stawka wyliczana jest z cennika a następnie na podstawie tego biletu wskazywany jest numer autorikszy, który ma wykonać usługę przewozową 🙂 Kierowcy autorikszy nie płaci się ani jednej rupii. Po prostu po dotarciu na miejsce daje się kwitek (bilet) na podstawie którego kierowca będzie później miał wypłacone pieniądze. To działa! Oczywiście wszyscy wokoło nawet tuż obok kiosku będą wmawiać, że nie ma czegoś takiego jak prepaid autoriksza, albo wymyślać inne historie (że dziś jest zamknięte itp.), ale to standard. Po prostu trzeba iść w zaparte i poszukać tego stanowiska. Można zapytać policję. Często potrafi wskazać właściwe miejsce i problem mamy załatwiony.

Wybór Palolem na nasz finisz podróży okazał się strzałem w dziesiątkę. Wspaniałe piaszczyste plaże, mnóstwo słomiano-bambusowych shacków (czy jak kto woli bungalowów) i oczywiście bary wzdłuż całego wybrzeża. Wszystko co potrzebne by odpocząć od trudów podróżowania w wątpliwych pod względem higieny warunkach. Tutaj bez problemu znaleźliśmy bungalow tuż przy plaży (cena jaką wynegocjowaliśmy okazała się niższa niż za brudne pokoje w wielu hostelach z których mieliśmy okazje korzystać) i to w dodatku w otoczeniu pięknych kwiatów i obok taniego i dobrego baru.
Temat barów to tutaj osobna historia. Jedzenie takiej jak kochają miłośnicy Azji i wybrzeża, czyli świeże owoce morza podawane w najrozmaitszych postaciach, cudownie pikantne zupy i odkryty przez nas hit jedzeniowy Indii czyli Naan i to w tej ulubionej przez nas wersji Stuff Naan (czyli placki z nadzieniem) z serem i czosnkiem. W dobrze przyrządzonej wersji smakuje lepiej niż najlepsza pizza, którą można kupić w naszym regionie świata. Polecamy.
W ogóle pobyt tutaj przypominał nam najlepsze chwile spędzone nad wybrzeżem w Sihanukville w Kambodży gdzie drewniane budy i leżaki wprost na plaży otoczone były stolikami gdzie serwowano tanie piwo i smaczne owoce morza. Tutaj w prawdzie piwo jest droższe niż w Kambodży, ale i tak tańsze niż w Polsce. Wszystko dzięki temu, że takie browary jak Kingfisher czy inni lokalni producenci mają inne ceny przeznaczone na ten region Indii. Na butelkach oprócz ceny (niższej niż w pozostałych częściach Indii) wyraźnie napisana jest wzmianka, że te piwa mogą być sprzedawane jedynie na Goa. Nie omieszkaliśmy to wykorzystać obficie korzystając z chłodzących właściwości tego napoju 😉
Plaża w Palolem to typowy „long beach” leżący wzdłuż wybrzeża zatoki. Woda czysta i ciepła. W otoczeniu piękne, wysokie palmy a w jednym końcu zatoki znajdują się piękne skały a w drugim końcu tuż przy skalnym nabrzeżu do morza wpada rzeczka.

Na rzeczce można sobie popływać w głąb lądu korzystając z gościnności lub usług lokalsów. Widoki bezcenne.

Nad rzeczką znaleźliśmy piękny bambusowy mostek o długości kilkudziesięciu metrów. Klimat pełnej egzotyki pod upalnym niebem tuż obok pięknego morza. Można poczuć smak wakacji marzeń 😉

Podstawowym źródłem utrzymania lokalnych mieszkańców oprócz oczywistej turystyki są połowy ryb i owoców morza. W zasadzie plaża oprócz leżaczków, stoliczków itp. usiana jest gęsto łódkami, które przypominają te z Indonezji. Z tym, że łódki indonezyjskie mają dwie wyciągnięte z dala od łódki płozy po obu stronach kadłuba natomiast te, których używa się tutaj (a także na Sri Lance) mają taką wyciągniętą płozę tylko po jednej stronie kadłuba.

O świcie łódki wyruszają na połowy oddalając się od brzegu na kilka kilometrów by po kilku godzinach połowów wrócić na ląd. Taki sam proces powtarza się późnym wieczorem. Mieliśmy okazję tym życzliwym lokalsom niejednokrotnie pomagać w wyciąganiu łódek na brzeg lub wypychaniu ich w kierunku wody.

Ryby i inne dobra oceanu łowi się też prostszymi i tańszymi metodami. Czasami z zainteresowaniem obserwowaliśmy jak kilku mężczyzn ciągało długie sieci wchodząc do morza wprost z plaży i zataczając koła w wodzie w odległości kilkunastu metrów od brzegu. Połowy mimo, że o wiele skromniejsze niż te uzyskiwane z łodzi, mogą nakarmić niejedną rodzinę.

Dzięki tym działaniom wszystkie bary plażowe mają świeżutkie ryby i owoce morza do serwowania na życzenia klienta wprost z grilla lub w dowolnej formie jaką sobie smakosz wybierze 🙂
Najwspanialsze były chyba krewetki, których gigantyczny rozmiar wprawił nas w osłupienie. Krewetki wielkości naszych ryb słodkowodnych muszą robić wrażenie. Tym bardziej, że ich smak nie dobiega od tych małych, które można jeść w innych regionach świata (tygrysich i królewskich). Można sobie wyobrazić jakie to „niebo w gębie” gdy zamiast drażnić podniebienie pojedynczymi małymi sztukami duże kawały krewetki gryzie się niemal jak kawały kurczaka 😉

Nie ma co tu się nad tym tematem rozwijać. To bez wątpienia miejsce, które możemy polecić z pełną odpowiedzialnością dla tych, którzy chcą zaznać smaku egzotyki bez ponoszenia wysokich kosztów. Trzeba tylko złapać tanie przeloty i voila! Zapraszamy!

Naszym dobrym zwyczajem prosimy w tym miejscu o udzielenie pomocy dla niedożywionych dzieci z Polski przez kliknięcie w brzuszek Pajacyka na stronie www.pajacyk.org.pl. W imieniu dzieci bardzo za to dziękujemy.

Porady praktyczne:
Wybierając się na Goa nie ma sensu rezerwować coś „z góry”. To co można znaleźć w Internecie zazwyczaj odbiega cenowo (oczywiście w górę) od tego co można znaleźć bezpośrednio poszukując po dotarciu w miejsce gdzie chcemy się zatrzymać. W dodatku oferowane w Internecie miejsca na ogół leżą dalej od plaży a przecież każdy chciałby budzić się przy szumie oceanu a po otworzeniu drzwi obserwować wybrzeże, głęboko wdychając świeżość porannej bryzy 🙂

Nasza podróż lokalnymi środkami transportu od chwili wylądowania w stolicy Bangladeszu trwa już trzy tygodnie. Szczerze mówiąc mocno się umęczyliśmy, a nasze stopy „dostały w kość” jak nigdy wcześniej. Brud, pył, kurz i spiekota które atakują non stop nasze sandały powodują, że po wypraniu i wysuszeniu już po dwóch godzinach wyglądają one jak wydobyte razem z urobkiem z kopalni siarki i rudy cynku razem wzięte. Można więc sobie wyobrazić co się dzieje ze skórą na stopach w takich warunkach. Stopień popękania i zabrudzenia jest tak duży, że żadne szorowanie kamieniami nie daje wystarczających efektów. Do tego dochodzą głębokie rany, które na skutek spękania skóry stały się bardzo bolesne. Pokonaliśmy lądem już ponad 2200 km i czas na jakąś zmianę.

Udało się nam zakupić bilety na lokalne tanie linie lotnicze by przemieścić się od razu o kolejne 2000 km w kierunku południowo-zachodnim. Zrobiliśmy więc spory skok na mapie Indii i wylądowaliśmy w Dabolim. Tutaj pierwsze zmiany dało się odczuć już po opuszczeniu samolotu. Temperatura znacznie wzrosła i mimo późnej pory dawała się mocno odczuć zarówno poziomem wilgoci jak i wysokością słupka rtęci. Zanim jednak zaczęliśmy przyswajać nowe warunki naszą uwagę przykuła budowa lotniska Dabolim. Pierwszy szok nastąpił gdy po wylądowaniu na jedynym pasie, które posiada lotnisko, samolot zaczął kręcić tuż obok i po zwrocie o 180 st. Przystanął na wprost tego pasa by przepuścić inny samolot, który parę minut po naszym wylądowaniu rozpędzał się już po tym samym torze by wystartować z lotniska. Nasz samolot przeciął grzecznie pas po którym przed chwilą śmignął startujący kolos i przedostał się na drugą stronę, następnie jechał wzdłuż tego pasa i paręset metrów dalej znowu zwrócił się dziobem w kierunku toru „startowo-lądowiskowego” i przystanął by przepuścić kolejny samolot, który tym razem już lądował. Potem żwawo ruszył w kierunku terminala gdzie zakończył swoje „przejażdżki” krajoznawczo-turystyczne.
Pomyśleliśmy sobie, że to niezłe rozwiązanie konstrukcyjne jak na hinduskie „poukładanie” w ruchu jakie mieliśmy już możliwość obserwować na drogach. Spore wyzwanie dla pilotów – zważywszy, że lądują tam również samoloty międzynarodowe, a innych dróg poruszania się samolotów po płycie lotniska nie było widać. Cała ta operacja to jednak „mały pikuś” w obliczu tego co zobaczyliśmy w czasie tych przejażdżek po płycie lotniska. Otóż środek pasa na którym odbywał się ten wzmożony ruch startujących i lądujących samolotów przecina droga. Tak, tak! Droga! Nie inaczej. Na początku nie mogliśmy uwierzyć własnym oczom i myśleliśmy, że to jakieś służby lotniskowe nagle ruszyły wskroś pasa i uwijają się by zdążyć przed lądowaniem następnego samolotu… ale nie! To po prostu kierowcy samochodów, motorowerów i motocykli przyśpieszali by zdążyć zanim na ich głowach wyląduje kolejny samolot! To po prostu szok! W miejscu gdzie droga przecina pas startowy ustawiona została stróżówka i służby mundurowe zamykają szlaban wstrzymując ruch drogowy do czasu gdy samolot wystartuje lub wyląduje. Po takiej operacji nie mija nawet minuta a dróżnik otwiera szlaban i przez płytę przejeżdżają dziesiątki samochodów, motocykli a nawet rowerów by zdążyć przed kolejnym zamknięciem. Ba! Widzieliśmy nawet jak drogą biegł jakiś pieszy z torbami by zdążyć zanim „klamka zapadnie” na kolejnych kilka minut. Niewiarygodne. Lotnisko przyjmujące taki ruch ma normalną, regularną drogę przecinającą jedyny pas startowy! Nawet nie chcemy sobie wyobrażać co by się stało gdyby na skrzyżowaniu z pasem komuś np. wysypały się owoce, albo – co gorsza – zgasł silnik! 🙂 Zdjęcie umieszczone poniżej nie oddaje w pełni powagi sytuacji, ponieważ zostało zrobione z daleka ale daje jakiś obraz tego co się tam dzieje (zostało zrobione z ukrycia jako, że obowiązuje tam całkowity zakaz fotografowania).

Po tej sporej dawce emocji opuściliśmy lotnisko by nieco ochłonąć i złapać autobus w kierunku południowym. Naszym celem było zarekomendowane przez Włosko-Niemiecką parę Palolem – niewielka miejscowość tuż przy Morzu Arabskim jakie smaga Półwysep Indyjski od strony zachodniej. Na lotnisku w informacji turystycznej powiedziano nam, że do Palolem nic o tej godzinie nie jeździ i trzeba po prostu złapać taksówkę. Koszt około 1000 rupii. Na takie porady jesteśmy jednak odporni i po szybkiej analizie mapy, która wisiała w pokoju informacji zdecydowaliśmy, że dotrzemy tak jak dotarłby normalny mieszkaniec tej miejscowości 🙂 Wyszliśmy z terenu lotniska podziwiając jeszcze szyld informujący, że lotnisko ma jakiś certyfikat ISO 9000… Swoją drogą ciekawe co to za ISO pozwala na takie niesamowite rozwiązania komunikacyjne 🙂
Po przedostaniu się na drugą stronę drogi przebiegającej w pobliżu lotniska postanowiliśmy azjatyckim, dobrym zwyczajem łapać autobus tam gdzie czeka na niego pasażer. W Azji standardem jest, że autobus zbiera po drodze wszystkich tam gdzie znajdzie się chętny, a „naganiacz” współpracujący z kierowcą wykrzykuje nazwę miejscowości do której udaje się autobus. Tym razem role zostały odwrócone. To my wykrzykiwaliśmy do nadjeżdżających autobusów nazwę miejscowości Margao, która znajdowała się mniej więcej w połowie drogi do Palolem. Z mapy wyraźnie wynikało, że autobusy jadące po tej stronie drogi mogły udawać się w dziesiątki różnych innych miejsc i niekoniecznie po drodze, którą musieliśmy pokonać. Dlatego bezpiecznie było wykrzykiwać nazwę takiej miejscowości, do której autobus mógł jechać. Po kilku zatrzymywanych przez nas autobusach trafił się wreszcie taki, który na wykrzykiwane „Margao! Margao!” zareagował pozytywnie 🙂 Pierwszy odcinek trasy mieliśmy więc już pokonany. Potem po dojechaniu do dworca autobusowego w Margao wystarczyło zrobić szybką rundę po stojących autobusach i z okrzykiem tym razem „Palolem! Palolem!” zlokalizować ten właściwy, który w tym kierunku się udawał. W prawdzie udało nam się ustalić, że do samego Palolem ten autobus nie dojedzie, ale dotrze do miejscowości z której do naszego celu podróży jest już niedaleko. Po obowiązkowym zebraniu kompletu pasażerów autobus wreszcie ruszył i… nie ujechał nawet jednego kilometra gdy przepychając się po ciasnych drogach Margao stratował jakiś pojazd wywołując spore zamieszanie. Kierowca zatrzymał autobus, a tłumek pasażerów rzucił się do szyb by zobaczyć efekty tej kolizji. Okazało się, że jakaś Pani na motorowerze została mocno poszkodowana więc wezwano karetkę, a tłum gapiów w tym czasie żywo dyskutował stawiając diagnozę. Po akcji „karetka” kierowca zasiadł z powrotem za kierownicę i rozpoczął zawracanie autobusu na wąskiej drodze metodą „na 17 ruchów posuwisto-zwrotnych” 😉 Po tym jak autobus zmienił wreszcie kierunek na przeciwny w autobusie rozległy się gwizdy i okrzyki a większość pasażerów zaczęła (jak się okazało po próbie ustalenia co się dzieje z jednym z pasażerów, którzy mówił w jęz. angielskim) wymuszać na kierowcy aby wrócił na dworzec autobusowy by podstawiono nowy autobus. Kierowca grzecznie jednak wyjaśnił, że on jest kierowcą ostatniego autobusu, który w tym dniu udawał się tą trasą więc musi udać się na komisariat policji by spisać protokół z wypadku. Tak, tak. Kolejny niesamowity „wynalazek” indyjskich regulacji drogowych! Kierowca autobusu, który spowodował wypadek ma udać się na komisariat z kompletem pasażerów na pokładzie i tam dokonać odpowiednich czynności rejestrujących zdarzenie. Żadni świadkowie do tego są niepotrzebni. Chodzi tylko o spisanie protokołu, bo kierowca publicznych środków transportu nie ponosi żadnych konsekwencji tego co się zdarzyło. Tak więc autobus pełen ludzi stał w innej części miasta oczekując na zakończenie czynności operacyjnych tutejszych władz. W tym czasie okazało się jednak, że autobus musi pozostać w pobliżu komisariatu w związku z czym musi nastąpić podstawienie innego pojazdu. Po ponad godzinie oczekiwania przyjechał inny autobus a kierowca przepakował swoje torby do nowego pojazdu i wreszcie udaliśmy się w drogę. Cała akcja kosztowała nas dodatkowe 1,5 godziny, ale hinduskim zwyczajem nikogo to wcale nie zmartwiło, a nawet większość pasażerów zdawała się być ucieszona takimi dodatkowymi „atrakcjami” podróży 🙂 Gdy przybyliśmy do miejsca skąd mieliśmy udać się do Palolem było już ciemno. Zasięgnęliśmy języka jak daleko jest z tego miejsca do Palolem i po uzyskaniu informacji, że od celu dzielą nas już tylko 3 km włączyliśmy nasze latarki i ruszyliśmy pieszo. O godz. 22:00 usłyszeliśmy szum morza – osiągnęliśmy cel 🙂
Poza komunikacyjnymi ciekawostkami i wysokimi temperaturami rejon po którym się poruszaliśmy charakteryzuje się również bardzo ciekawą jak na Indie architekturą w której widoczne są wyraźne wpływy portugalskie. I nic dziwnego bowiem portugalski kolonializm ustąpił tutaj dopiero w 1961 roku więc wpływy chrześcijańskie są tutaj wszędzie wyraźnie widoczne. To dla nas po męczących trzech tygodniach poruszania się w brudzie, smrodzie i wątpliwych pod względem higieny warunkach była dobra wiadomość. Ludzie tutaj – jeszcze chyba siłą rozpędu – są bardziej cywilizowani a załatwianie potrzeb fizjologicznych tutaj nie jest najważniejszą czynnością lokalsów 😉 Można się tutaj poczuć bardziej swojsko. Wszechobecne są kościoły a budynki i różnego rodzaju obiekty sakralne połączone z palmowymi krajobrazami dają bardzo przyjemny dla oka mariaż.

Inną sprawą, że z racji sprzyjającego klimatu i bliskości morza ten rejon Indii odznacza się wyższym wskaźnikiem turystyki więc i asortyment sklepów zdaje się to odzwierciedlać. Można tutaj kupić wszystko co dobre i ciekawe z punktu widzenia podróżnika: przyprawy, herbaty, materiały, ubrania, rzeźby i różne dzieła sztuki. Poczuliśmy się więc w tym miejscu trochę jak na wakacjach (taka miła odskocznia do trudów codziennego przemieszczania się z plecakami).

Następne trzy dni spędzimy więc w cywilizowanym miejscu, które pozwoli nam trochę odetchnąć w klimacie plaży i morskich potraw by na koniec naszej podróży udać się do Delhi i stamtąd udać się w drogę powrotną do Europy.

W tym miejscu prosimy o udzielenie pomocy dla niedożywionych dzieci z Polski przez kliknięcie w brzuszek Pajacyka na stronie www.pajacyk.org.pl. Z góry za to bardzo dziękujemy.

Do Jaipuru pociągiem z Agry przyjechaliśmy około 1:30 w nocy. Tutaj nasze drogi z niemiecko-włoską parą się rozjechały ponieważ oni udali się do Jodhpuru – innego ciekawego miasta w Rajasthanie. Pociąg nadrobił nieco swoje spóźnienie, ale i tak przybył o godzinę później niż było planowane. Całe szczęście mieliśmy uzgodniony telefonicznie nocleg w jednym z tańszych gusethousów więc mimo nocnej pory mogliśmy przyjechać „w ciemno” wiedząc, że drzwi zostaną nam otworzone 🙂
Wytargowaliśmy właściwą stawkę z autorikszarzami i dojechaliśmy na miejsce. Zgodnie z umową zaproszono nas do środka i bez zbędnych formalności zaprowadzono nas do pokoju. Oczom naszym ukazał się pokój o standardach o jakich w Indiach nawet nie marzyliśmy. Wszystko czyściutkie, duża przestrzeń i ogromna elegancka łazienka z prysznicem i (uwaga!) wanną! W dodatku zarówno z pokoju jak i z łazienki były wyjścia na osobne balkoniki a przed wejściem do pokoju mieliśmy bambusowe krzesełka, stoliczek i piękne kwiaty. No cóż, stawka za dwie noce jakie tu mieliśmy spędzić została ustalona więc nie tracąc czasu na niepotrzebne zachwyty po obowiązkowym po indyjskich pociągach prysznicu udaliśmy się na spoczynek. Rano coś nas tknęło, że standard chyba jednak odbiega od ceny jaką ustaliliśmy telefonicznie więc skrupulatnie sprawdziliśmy listę wybieranych numerów telefonicznych i naszych notatek z listą guesthousów. Okazało się, że pomyliśmy guesthouse! 🙂 Z tym do którego przyjechaliśmy w nocy owszem również rozmawialiśmy, ale korespondencyjnie i stawki były jednak wyższe. Udaliśmy się do recepcji by wyjaśnić nieporozumienie jakie zaszło i miły lokalny biznesmen stwierdził, że skoro już spaliśmy to szkoda teraz całych ceregieli ze zmianą miejsca i zaproponował nam stawkę na którą liczyliśmy 🙂 Długo nie trzeba było się zastanawiać. Dostać pokój o najwyższym standardzie (w tym guesthouse były jedynie dwa takie pokoje) w cenie budżetowej to niebywały fart na który nie liczyliśmy.
Jaipur to przede wszystkim miejsce znane z tzw. Pink City, czyli różowego miasta będącego niegdyś trzonem tego miasta. Dzisiejsza starówka ma jednak zgoła inny charakter. Jest w zasadzie jednym wielkim targowiskiem. Ulice tworzące Pink City tworzą prostokątny układ o obwodzie kilku kilometrów kwadratowych a każda z ulic tworzy handlowy bulwar wykorzystujące różowe siedemnasto i osiemnastowieczne budynki. W zasadzie można powiedzieć, że Jaipur to raj dla zakupoholików. Ulice i uliczki podzielone są na sekcje specjalizujące się w danym rodzaju towarów więc wejście w którąś z nich powoduje, że spacerujący zostanie nagabywany przez dziesiątki sprzedawców zachęcających do wejścia właśnie do jego sklepiku. Trzeba przyznać, że różnorodność towarów jest imponująca i można tu nabyć wiele ciekawych pamiątek w rozsądnych cenach. Oczywiście wszędzie można, a nawet należy się targować! 🙂
Najważniejszym elementem Pink City jest Hawa Mahal. Przepiękny budynek zbudowany w 1799 przez maharadżę Sawai Pratap Singla dla królewskich żon, by mogły przez okienka tego pałacyku doglądać życia w mieście i lokalnych targowisk. Z najwyższej kondygnacji tego budynku można podziwiać panoramę miasta i położone poza jego granicami mury pobliskich fortów.

W ramach Pink City można również zwiedzić City Palace oraz Jantar Mantar (obserwatorium astronomiczne z wczesnego XVIII wieku), ale obu tych atrakcji nie polecamy jako, że stanowią punkty typowo turystyczne nie niosące ze sobą takiej wartości jak pozostałe części starówki a już w szczególności nie dają się porównać do znajdujących się poza miastem fortów.
W drodze do fortów warto zatrzymać się również by zobaczyć Jal Mahal – pałac na wodzie, którego umiejscowienie w centralnym miejscu jeziora rzeczywiście jest imponujące.

Znajdujące się w odległości około 13 km forty stanowią według nas największą atrakcję tego miasta. Już samo umiejscowienie Jaipuru pośród otaczających miasto wzgórz stanowi piękny widok, a obejrzenie z bliska murów wzniesionych na tych pięknych i wysokich wzgórzach stanowi wartość, którą warto tutaj doświadczyć.
Najważniejszym fortem spośród trzech umiejscowionych na północ od Jaipuru jest Amber Fort, który stanowił niegdyś stolicę stanu Jaipur. Został wzniesiony w XVI wieku przez maharadżę Kachhwaha Rajputsa a potem rozbudowywany i zamieniany na pałac przez kolejnych maharadżów. W środku poza ogromnymi murami, jeziorem zbierającym wodę, którą wpompowywano specjalnym systemem transportu wody do wnętrza pałacu można podziwiać wspaniałą bramę Ganesh Pol, zwiedzać kilka pałacowych dziedzińców w tym jeden stworzony ze szkła (w którym maharadża przyjmował zagranicznych gości) oraz dziedziniec dookoła, którego znajduje się mnóstwo pokojów i zakamarków przeznaczonych dla żon maharadży. Nawet dzisiaj większość z nich jest otwartych dla zwiedzających i warto po nich się poprzemieszczać gdyż stanowią sieć korytarzy i pomieszczeń tworzących niezły labirynt 🙂

Tuż powyżej Amber są kolejne dwa imponujące forty: Jaigarh oraz Nahargarh. Całość jest połączona murami wspinającymi się aż na szczyty wzgórz.

Jedną z atrakcji turystycznych zorganizowanych przy Amber Forcie jest możliwość wjechania do fortu na grzbiecie słonia. Oczywiście słono to kosztuje a trwa niestety jedynie około 10 minut. Dla miłośników tych przesympatycznych zwierząt polecamy zupełnie inne miejsce dla takiej przejażdżki, które nie znajduje się w żadnym przewodniku turystycznym więc nie jest oblegane i pozwala na spokojne obcowanie ze słoniami. Warto zapuścić się w uliczki mniej więcej naprzeciwko Jal Mahalu i tam pokluczyć by odnaleźć farmę słoni. Można tam o wiele dłużej i swobodniej pocieszyć się towarzystwem tych zwierząt i również skorzystać z możliwości przejażdżki ciasnymi uliczkami peryferii Jaipuru. Jako fani tych zwierząt odnaleźliśmy to miejsce i spędziliśmy wiele czasu ze słoniami co stanowiło wspaniałą odskocznię od głośnego i ruchliwego miasta.

Naszym dobrym zwyczajem prosimy w tym miejscu o udzielenie pomocy dla niedożywionych dzieci z Polski przez kliknięcie w brzuszek Pajacyka na stronie www.pajacyk.org.pl. W imieniu dzieci bardzo za to dziękujemy.

Porady praktyczne:
Będąc w Jaipurze nie warto korzystać z usług autorikszarzy, ponieważ do Pink City praktycznie z każdej części miasta można dotrzeć pieszo w czasie nie dłuższym niż 30 minut.
Do Amber Fortu najlepiej zaś dotrzeć lokalnym autobusem, którego złapać można w okolicy Hawa Mahal – koszt takiego autobusu wynosi 10 rupii od osoby. Powrót można zrealizować w ten sam sposób. Autobus dociera w okolicę Hawa Mahal a nawet MI Road.
Kupując bilety warto zastanowić się nad tzw. biletem kompozytowym, który od razu uprawnia do skorzystania z wejść do kilku różnych miejsc (bilet ten obejmuje zarówno Hawa Mahal jak i Amber Fort, oraz Jantar Mantar i Nahargarh Fort). Dla planującego odwiedzić te miejsca oznacza to co najmniej 100 rupii oszczędności.
Jeżeli studiujesz to koniecznie zabierz ze sobą legitymację studencką, ponieważ w Jaipurze większość biletów ma zniżki dla studentów, które wynoszą aż 40%.

Mimo, że za bilety TATKAL-owe musieliśmy sporo więcej zapłacić, bo z braku wyboru kupiliśmy klasę 3-AC, która jest lepsza od sleepera nie żałowaliśmy 🙂 Główną różnicą, wynikającą już z nazwy, jest klimatyzacja w pociągach klas AC, ale dla nas najważniejsze było, że było wreszcie czyściej, kontroler biletów wyglądał przynajmniej schludnie, po ruszeniu pociągu rozdał wszystkim zapakowane komplety pościeli (z nostalgią wspomnieliśmy czasy kolei transsyberyjskiej i standardu świadczonych tam usług) a przy dojeżdżaniu do każdej ze stacji przechodził przez wagon z listą pasażerów w ręce i budził osoby, które miały już wysiadać. Oczywiście droższą klasą pociągu podróżują tu tylko turyści albo bogatsi Hindusi, trochę już „uzachodnieni”, więc obyło się bez rzucania śmieci gdziekolwiek (w klasie sleeper standardem jest wyrzucanie śmieci z jadącego pociągu za okno – nie spotkaliśmy się ani razu, by ktoś zrobił inaczej) plucia na podłogę i męczących, nieprzyjemnych zapachów. Być może to efekt tego, że ze względu na klimatyzatory żadne okna się w pociągu nie otwierają ale wolimy wierzyć, że jest inaczej 😉

Droga do Agry minęła więc miło i sprawnie i zgodnie z planem, kilka minut po 2 w nocy dotarliśmy do celu. Jak niemal wszędzie, a na dworcach w szczególności, uderzył nas zabijający smród ludzkich odchodów. W zasadzie już nie powinno to dziwić, a jednak docierając do miasta, w którym mieści się jeden z siedmiu cudów świata, mieliśmy nadzieję na trochę cywilizacji i kultury. Ale skąd, to przecież sam środek Indii, więc facet lejący z peronu na tory albo gdziekolwiek im się zachce jest po prostu normalnym nikogo nie szokującym widokiem.
Po dotarciu do hotelu (po którym, po krótkiej wymianie sms-ów z Mariuszem spodziewaliśmy się najgorszego, ponieważ oni zatrzymali się w tym samym miejscu kilka dni wcześniej), mimo że informowaliśmy, że przyjedziemy w nocy i otrzymaliśmy potwierdzenie, że to OK., i „night watchman” nas wpuści, zastaliśmy zamknięte drzwi od środka na kłódkę. Dzwonek umieszczony przy wejściu okazał się tylko nędzną, niedziałającą atrapą dzwonka, było zimno i ze wszystkich stron zbliżały się w naszym kierunku bezpańskie psy i ośmielone ciemnością małpy. Zaczęliśmy się dobijać do szklanych drzwi i po pewnym czasie zobaczyliśmy, że za recepcją coś się poruszyło i z rozłożonego na podłodze barłogu wstał wspomniany wcześniej „night watchman”, w wieku lat pewnie koło osiemdziesięciu, nie wiedząc co się dzieje i co za hałasy go zbudziły rozejrzał się po hallu, przeszedł, dotarł do drzwi (waliliśmy w te drzwi cały czas) zlustrował nas i z powrotem oddalił się w kierunku swojego posłania. Jednak jakby w ostatniej chwili coś do niego dotarło, że cofnął się, wygrzebał skądś klucze i podszedł z powrotem do drzwi, żeby je otworzyć. Powiedzieliśmy, że mamy rezerwację i chcemy iść do pokoju. „Watchman” pokiwał głową ze zrozumieniem, wyciągnął spod lady recepcji wielki kij i wdrapując się na schody powiedział „Wait here, monkeys”. Po chwili dobiegły nas przerażające odgłosy walki staruszka ze stadem krzyczących małp. Gdy wszystko ucichło i chcieliśmy tylko pójść do pokoju (było po 3:00 w nocy a przed nami pespektywa pobudki o 6.00, żeby obejrzeć Taj Mahal o wschodzie słońca) zszedł jakiś inny watchman, który mimo, że wybudzony z najgłębszego snu z zapałem przystąpił do procedury rejestrowania nas w hotelu. A to nie byle jaka procedura. Dwie ogromne księgi, do każdej trzeba wpisać wszystkie swoje dane osobiste, wszystkie dane z paszportu i z wizy. Zaproponowaliśmy, że możemy te formalności przeprowadzić rano (jak to już miało miejsce w różnych innych hotelach), ale spotkaliśmy się z upartą odmową i znaczącym „Tu jest Agra!”. Nie było wyjścia.
Na szczęście pokój, który otrzymaliśmy, okazał się całkiem przyzwoity i nie mieliśmy żadnych oporów żeby po szybkim prysznicu położyć się na chociaż te dwie godziny, które nam pozostały do pobudki.
Rano okazało się, że od wyjścia z naszego hotelu, do bramy Taj Mahalu jest zaledwie 70 metrów. Po zakupieniu biletów ustawiliśmy się w odpowiednich kolejkach (są 4 kolejki: kobiety, Hinduski, mężczyźni, Hindusi). Mimo wczesnej pory i stosunkowo niewielkich kolejek, minęło dobre 20 minut nim weszliśmy za bramę, a wszystko to za sprawą bardzo szczegółowych sprawdzania każdego wchodzącego, przeszukiwania toreb, torebek i plecaków w iście hinduskim stylu – czyli całkowicie bez pośpiechu.

Niestety okazało się, że niewiele będzie z naszego oglądania Taj Mahalu o wschodzie słońca, ponieważ słońce co prawda zgodnie z planem wzeszło, ale powietrze było zamglone przysłaniając mauzoleum. Zdecydowaliśmy się więc poczekać na lepszą pogodę, w międzyczasie zwiedzając teren i sam budynek.
A jest co zwiedzać i podziwiać! Taj Mahal, uznawany niekiedy za najpiękniejszy budynek na świecie, to grobowiec, wybudowany przez cesarza Shah Jahan’a dla jego ukochanej trzeciej żony – Mumtaz Mahal, która zmarła podczas porodu ich 14 (!) dziecka w 1631 roku. Budowa całego „kompleksu” trwała 21 lat, a przy jego powstawaniu pracowało około 20 tysięcy ludzi, przy czym najwyższej klasy specjaliści architekci i rzeźbiarze byli ściągani tu z całego świata.
Cztery strony świata wyznaczają stojące w rogach grobowca minarety zbudowane w taki sposób aby w razie trzęsienia ziemi przewracały się na zewnątrz by nie uszkodzić głównego budynku. Po lewej stronie grobowca znajduje się nadal wykorzystywany meczet, a po prawej, wyłącznie dla zachowania symetrii zbudowano dokładnie taki sam budynek.

Całość robi ogromne wrażenie, a koronkowe rzeźbienia w marmurze grobowca oraz motywy kwiatowe z półszlachetnych kamieni zdobiące ściany i łuki zachwycają kunsztem i precyzją wykonania. Nawet napisy z Koranu umieszczane dookoła wgłębień wejść są wykonane tak by mimo zakłóconej perspektywy wielkość liter z punktu widzenia obserwatora się nie zmieniała.

Zobaczyć Taj Mahal, to zdecydowanie jeden z tych powodów, dla których trzeba do Indii przyjechać (a im dłużej tu jesteśmy, tym tych powodów wydaje nam się mniej). Po dwóch godzinach pogoda poprawiła się na tyle, że mogliśmy również z daleka podziwiać tę imponującą budowlę oraz wykonać zdjęcia.
Kolejnym obowiązkowym punktem w tym mieście jest Agra Fort. Bilety z Taj Mahalu dają w tym samym dniu zniżkę na bilety do Agra Fortu, więc warto to wykorzystać, tym bardziej, że zbudowany z czerwonego piaskowca fort oszałamia rozmiarem i skomplikowaną architekturą. Podwójne mury fortu, który początkowo miał przeznaczenie militarne ale z czasem zaczął być wykorzystywany jako pałac, mają obwód 2,5 kilometra i 20 metrów wysokości.

Budowlę rozpoczął w 1565 roku cesarz Akbar, a rozbudowywał go jego wnuk – Shah Jahan (ten od Taj Mahalu), z wykorzystaniem swojego ulubionego budulca, czyli białego marmuru. To właśnie tu zresztą Shah Johan po obaleniu, został uwięziony przez swojego syna i do końca życia mógł tylko z murów i balkonów Agra Fortu podziwiać grobowiec ukochanej żony. Legenda głosi, że megalomańskie zapędy Shaha Jahana miały dodatkowo znaleźć ujście w wybudowaniu z czarnego marmuru naprzeciw Taj Mahalu, po drugiej stronie rzeki Jamuny, jego własnego mauzoleum, będącego negatywem Taj Mahalu.

Sam Taj Mahal jest pięknie utrzymany, bardzo czysty, z równo przystrzyżonymi trawnikami i czystą wodą w fontannach. Jednak wystarczy wyjść za bramę tego wspaniałego zabytku, by zostać ze wszech stron otoczonym tak bardzo dającym się we znaki w Indiach brudem, cuchnącymi górami śmieci i rynsztokami. To dla nas niepojęte, że nawet w stosunkowo niewielkim mieście, które jest niewątpliwie jednym z najważniejszych turystycznie miejsc w Indiach, nie dba się porządek i najbliższe otoczenie jednego z 7 cudów świata.

Drugiego dnia naszego pobytu w Agrze wybraliśmy się pieszo właśnie na drugi brzeg rzeki. Zgodnie z tym, co wyczytaliśmy w przewodniku, miały tam być przepiękne ogrody więc postanowiliśmy dobrze wykorzystać czas mając przed sobą cały dzień do wieczornego pociągu do Jaipuru. Po zobaczeniu jak wygląda miasto w głównej jego części co chcieliśmy trochę odetchnąć i zobaczyć Taj Mahal z drugiej strony – tym bardziej, że w piątki mauzoleum jest nieczynne więc właśnie z tamtego miejsca jest najlepszy widok na ten cud architektury. Kilka (a może nawet kilkanaście) kilometrów sprawnym marszem pokonaliśmy dość szybko, po drodze przyglądając się życiu tutejszej ludności. Przechodząc przez most na Yamunie (kolejowy, ale powszechnie wykorzystywany przez pieszych) znów mogliśmy zobaczyć, że wszystko, co ważne dzieje się w rzece lub tuż obok niej.

Podobnie jak w Varanasi na błotnistym nabrzeżu, co kilka metrów było stanowisko do prania. Widoki imponujące: dziesiątki kamiennych stanowisk do prania, setki metrów sznurów rozwieszanych tuż przy Yamunie a na nich tysiące pościeli, prześcieradeł i wielobarwnych sari. Ci, którzy nie mają luksusu sznurów rozwieszonych przy rzece rozkładają swoje rzeczy bezpośrednio na piachu gdzie leżą w kurzu aż do wyschnięcia, a tuż obok gospodarze pilnują pokaźnych stad swoich krów. Jeszcze kawałek dalej krowy i wielbłądy mają swoje toalety tworząc cuchnące ścieki a zaraz obok ktoś uprawia jakieś rośliny jadalne, które tutaj w pobliżu rzeki mają dobre warunki do rozwoju.

Spacer ma taką zaletę w porównaniu do jazdy rikszą, że dużo więcej można zaobserwować, jednak ma też wady – po pierwsze każdy mijany rikszarz molestował nas, żebyśmy wsiedli do jego pojazdu i nie wystarcza normalne „nie, dziękujemy”, za każdym razem trzeba się nagadać albo po prostu jak najszybciej oddalać się od natręta. Poza tym idąc piechotą jest się bardzo łatwym celem dla wszelkiego kalibru oszustów i żebraków oraz tutejszych nachalnych dzieci, które bez najmniejszego skrępowania łapią każdego przechodnia za ręce i wykrzykują za nim litanię: „Money! Coin! Chocolate! Biscuit!” Nie ma żadnego znaczenia, czy dziecko wygląda na biedne i zapuszczone, czy na dobrze wykarmione i stosunkowo czyste – po prostu taka reakcja na turystę jest tu naturalna i po jakimś czasie bardzo irytująca 🙂
Udało nam się jednak przebić przez te wszystkie „zasieki”. Po dotarciu do wejścia do parku, zobaczyliśmy, że wzdłuż jego murów biegnie droga w stronę rzeki. Idąc nią doszliśmy do małego obozu żołnierzy pilnujących brzegu rzeki, żeby nikt się tą stroną nie próbował przedostawać do Taj Mahalu. Trzeba przyznać, że chłopaki mają wyjątkowo nudną pracę więc docenili nasze towarzystwo. Posiedzieliśmy z nimi trochę, poprzyglądaliśmy się ich życiu w obozie (pranie, gotowanie itp.), porobiliśmy zdjęcia i do ogrodu, który wcale nie wyglądał imponująco a wręcz przeciwnie – sprawiał wrażenie szkółki leśnej w dodatku w trakcie przesadzanie roślin – nie weszliśmy w ogóle. Przy okazji w obozie pojawiła się ekipa lokalnej telewizji nakręcając reportaż o żołnierzach strzegących Taj Mahalu w którym jako jedyni obcokrajowcy znajdujący się w tym miejscu również mieliśmy swój udział 🙂

Wieczorem, czekając na dworcu na pociąg do Jaipuru spotkaliśmy naszych znajomych – niemiecko – włoską parę z Khajuraho. Okazało się, że jedziemy tym samym pociągiem. Ba! Okazało się nawet, że przydzielono nam ten sam wagon. Sprawdziły się więc przypuszczenia, że nasze spotkania nie mogą być przypadkowe 😉 Rozłożyliśmy swoją niezawodną folię i koczując przez parę godzin oczekiwaliśmy na pociąg, którego spóźnienie zwiększało się regularnie w miarę zbliżania się godziny jego odjazdu. To już trzeci przypadek spóźniającego się dość znacznie pociągu więc nasze zdanie o kolejach indyjskich z biegiem czasu jeszcze bardziej zniżkuje 🙂

W tym miejscu prosimy o udzielenie pomocy dla niedożywionych dzieci z Polski przez kliknięcie w brzuszek Pajacyka na stronie www.pajacyk.org.pl. Z góry za to bardzo dziękujemy.

Porady praktyczne:
Najważniejsza informacja dotycząca Taj Mahalu jest taka, że jest on w piątki nieczynny. Łatwo to przeoczyć albo w amoku zdobywania biletów kolejowych po prostu o tym nie pomyśleć. Właśnie tak mieli nasi spotkani na dworcu znajomi – przyjechali w czwartek wieczorem, a w piątek już mieli kupione bilety na dalszą trasę.
Do Taj Mahalu zdecydowanie warto iść jak najwcześniej rano, bo nawet jeśli – tak jak to się nam zdarzyło – nie będzie dobrej pogody na przepiękny wschód słońca, to kolejki do biletów i do wejścia są stosunkowo krótkie. Bilety wejściowe kosztują 750 rupii.
Forta Agra jest wg nas obowiązkową pozycją. Bilety wejściowe kosztują 300 rupii, ale z biletem z Taj Mahalu w tym samym dniu dostaniemy 50 rupii zniżki. W piątki z kolei bilety są tańsze o 50 rupii ze względu na nie doliczanie podatku rządowego.

Pociąg, którym przyjechaliśmy z Varanasi w trakcie jazdy zwiększył swoje spóźnienie i do Khajuraho dotarliśmy już po godz. 6:00, ale dało to pozytywny efekt bowiem mogliśmy udać się bezpośrednio do hotelu w którym zaplanowaliśmy kolejne dwie noce. Po wyjściu z budynku stacji kolejowej szybko zostaliśmy otoczeni tłumem chętnych do zawiezienia nas choćby na księżyc 😉 Ponieważ wśród wysiadających znalazła się również inna para podróżników szybko uzgodniliśmy, że dla obniżenia kosztów pojedziemy jedną autorikszą (do miasta ze stacji kolejowej jest ponad 8 km). Sprawnie dotarliśmy więc do hotelu z którego akurat wymeldowywała się duża grupa turystów z Korei więc uprzejmi właściciele tego interesu dość szybko przygotowali nam pokój mimo, że doba hotelowa zaczyna się od godz. 13:00. W Indiach pojęcia Hotel, Guesthouse i Hostel są niestety stosowane zamiennie więc tak naprawdę skorzystaliśmy z uprzejmości właścicieli guesthousu 🙂
Trzeba przyznać, że nasz guesthouse oferował bardzo kulturalne warunki w dodatku w otoczeniu zieleni, której w Indiach nie jest łatwo doświadczyć. Urok tego spokojnego miejsca zepsuł potem (jak się okazało) hałaśliwy kiermasz, który zaczynał się od rana i trwał do późnego wieczoru. Wszystko dlatego, że święto ku czci Shivy, które zastało nas już w Varanasi jest tutaj szumnie obchodzone przez 5 kolejnych dni. Przypominało to ogromny odpust na którym bez przerwy leciała hinduska muzyka a na rynku w około toczył się głośny handel przeplatany wydobywającymi się z różnych głośników melodyjkami, okrzykami i śpiewami.
Nie zrażeni tym niespodziewanym hałaśliwym świętem po wykonaniu solidnego prania, które wywiesiliśmy do wyschnięcia na czystym i zadbanym (!) dachu naszego hotelu udaliśmy się na eksplorowanie miasta i jego słynnych zabytków. To świątynie Khajuraho są bowiem źródłem znanych na całym świecie scen erotycznych składających się na Kamasutrę.
Większość świątyń pochodzi z X i XI w.n.e. i jest zaskakująco dobrze zachowana. Ich przepych i misterne wykonanie, którego głównym elementem stanowią tysiące różnych postaci daleko wykracza poza czas w którym postały i równie dobrze dzisiaj zadziwiają swoim kunsztem i precyzją wykonania. Śmiemy twierdzić, że gdyby do zbudowania takich świątyń zabrała się grupa współcześnie żyjących Hindusów efekt byłby w porównaniu do tych zabytków bladziutki. Świątynie mimo wieku starszego niż te, które można oglądać w słynnym Angkor Wat w Kambodży zadziwiają swoim pietyzmem i są kolejną perłą Indii, której nie można pominąć.
Kompleks wschodni świątyń można odwiedzać bezpłatnie. Słynny zaś kompleks zachodni jest już traktowany jako główna atrakcja turystyczna i pobierane są opłaty (szczegóły w poradach praktycznych na końcu tego wpisu). Z tego kompleksu polecamy pięknie zachowane świątynie Parsvanath oraz Adinath.

Niedaleko kompleksu wschodniego można przejść się przez wioskę, która od wielu wieków zanim Khajuraho stało się turystyczną atrakcją stanowiła trzon tej miejscowości. Prawdę mówiąc czas stanął tu w miejscu i domostwa od setek lat zapewne niewiele się zmieniły. Chodząc zapylonymi wyschniętymi drogami z których gdzieniegdzie wystawały jakieś kamienie, na których ludzie prowadzają bydło lub osiołki a w wielkich saganach noszą wodę trudno było oprzeć się wrażeniu, że nic się tu chyba nie zmieniło od czasów chrystusowych bo spokojnie można by tutaj nakręcać kolejne ekranizacje historii spisanych przez biblijnych ewangelistów.

Sama wioska też podkreśla prymitywizm życia tutejszych ludzi i ich ogromną biedę. Swoją drogą patrząc na różne takie miejsca w Indiach zdaliśmy sobie sprawę, że jeżeli tak wyglądają miejsca do których dociera powszechna turystyka to w jak nędznym położeniu muszą znajdować się miejscowości, które nie mają szans na zostawiane przez turystów pieniądze…

Kompleks zachodni świątyń to ten do którego zmierzają niemal wszyscy turyści odwiedzający Khajuraho. Znajduje się tutaj bowiem aż dziewięć sporych świątyń z których większość poświęcona jest kolejnym inkarnacjom Vishnu. Oczywiście największą atrakcją stanową ozdoby świątyń w postaci posągów w różnych scenach w tym tych erotycznych.

W tym kompleksie choć poza murami wydzielonego obszaru na który sprzedawane są bilety znajduje się również jedyna czynna dla wyznawców świątynia Matangesvara. Znajduje się w niej ponad 2,5-metrowy falliczny posąg Shivy i z racji święta, które nadal trwało do świątyni udawały się całe tłumy wiernych by składać ofiary temu Bóstwu.

W czasie dwóch dni, które spędziliśmy w Khajuraho mogliśmy cieszyć się nietypowym jak na warunki panujące w Indiach spokojem i relatywnym porządkiem jaki tu panował. Gdyby nie hałaśliwe obchody święta Shivy byłoby to kolejne po Bodh Gaya miejsce na mapie Indii w którym można uniknąć tłoku, smrodu i hałasu jaki charakteryzuje ten kraj.
Rozwinięta turystyka sprawiła również, że można tutaj znaleźć mnóstwo sklepików, które oferują różnego rodzaju pamiątki w całkiem rozsądnych w porównaniu do innych miast cenach (oczywiście po użyciu odpowiednich metod ustalania ceny ;-)). Jest też sporo miejsc w których można zjeść – również w stylu zbliżonym do europejskiego, tzn. podające dania kuchni zachodniej i normalną kawę (w Indiach w kubkach od rana rządzi tzw. czaj, które w wydaniu hinduskim oznacza gorącą herbatę z dużą ilością cukru i mleka – kawa jest tutaj niezwykłą rzadkością, a jeśli już pojawia się w menu to jest to mix kawy rozpuszczalnej z zabielaczem i cukrem). My jednak podróżując preferujemy kuchnię lokalną i również tutaj udało nam się znaleźć restaurację w której smacznie zjedliśmy za niewielkie pieniądze. W dodatku obyło się bez sensacji żołądkowych o które w Indiach z racji na warunki higieniczne (a raczej ich brak) dla nie zaprawionych w bojach turystów bardzo łatwo. Zjedliśmy tutaj duże thali (ryże z ciapatami i różnymi dodatkami, sosami itd.) oraz sałatki warzywne w cenie jedynych 100 rupii na dwie osoby w dodatku z dokładkami. Sympatyczny Hindus bez przerwy donosił nam dodatkowy ryż, warzywa i ciapaty tak więc w cenie jednego dania mieliśmy „all inclusive” 😉
W pobliżu przystanku autobusowego w Khajuraho można też skorzystać z komputerowego systemu rezerwacji kolei indyjskich w związku z czym udaliśmy się tutaj dokonać zmian w naszych rezerwacjach biletów na następny kurs – do Agry. Mimo upływu kilku dni od chwili zakupu biletów nadal znajdowaliśmy się na waitliście w związku z czym postanowiliśmy skorzystać z systemu szybkich rezerwacji uruchamianej na dzień przed odjazdem pociągu dla małej puli biletów. System nazywa się TATKAL i przy odrobinie szczęścia pozwala zakupić miejsce na oblegany kierunek oczywiście w wyższej niż standardowa cenie i bez możliwości zwrotu zakupionych biletów. Udało się! Poprzednie bilety odwołaliśmy a zakupiliśmy ostatnie dwa w klasie AC3. Dzięki temu nie musieliśmy nic zmieniać w naszych dalszych planach podróży. Spotkaliśmy tutaj również poznaną rano parę z którą przyjechaliśmy autorikszą. Chłopak z Niemiec i dziewczyna z Włoch od dwóch miesięcy podróżują po Indiach i męczą się z biletami kolejowymi do tego stopnia, że aż do dnia 7 marca 2012 żadnych biletów nie udało im się jeszcze potwierdzić. Tym bardziej byliśmy szczęśliwi z udanej akcji biletowej w naszym wykonaniu 🙂
Naszych nowych znajomych spotkaliśmy potem jeszcze trzy razy. Raz w kompleksie świątyń, wieczorem na posiłku w restauracji a następnego dnia jeszcze po prostu na ulicy. Biorąc pod uwagę liczbę turystów i różnych miejsc w jakich można tutaj spędzać czas było to dość niezwykłe. Uznaliśmy więc, że wyznacznikiem tej wyjątkowości naszych przecinających się linii będzie jeżeli spotkamy się również w Agrze do której udawali się dzień później niż my.
Wieczorem po drugim dniu spędzonym w Khajuraho udaliśmy się autorikszą na dworzec kolejowy by stamtąd pojechać do Agry. Stacja mimo swoich niewielkich rozmiarów wrzała od liczby oczekujących pasażerów. Jednak i ona podkreślała wyjątkowość Khajuraho. Nigdzie wcześniej nie widzieliśmy np. koszy na śmieci. Tutaj stały normalne kosze, a po peronach nie walały się kilogramy różnych papierów i odpadków. Brawo. Więc jednak można. Szkoda tylko, że w tym kraju jest to wyjątek i jako taki potwierdza jedynie regułę, że bałagan i niechlujstwo jest tutaj codziennością 😉

W tym miejscu prosimy o udzielenie pomocy dla niedożywionych dzieci z Polski przez kliknięcie w brzuszek Pajacyka na stronie www.pajacyk.org.pl. Z góry za to bardzo dziękujemy.

Porady praktyczne:
Autoriksza na odcinku dworzec kolejowy – centrum Khajuraho nie powinna kosztować więcej niż 80 rupii. W takiej cenie bez problemu można znaleźć transport.
Odległości w Khajuraho są bardzo niewielkie i nie ma co dawać się łapać wszędobylskim cwaniakom, którzy proponują rikszę lub autorikszę szukającym szybkiego zarobku na niezorientowanych turystach. Od wschodniego kompleksu do zachodniego kompleksu, czyli w zasadzie całe miasteczko pieszo można przejść w ciągu kilkunastu minut.
Jeżeli ktoś szuka oszczędności i nie chce płacić za oglądanie świątyń polecamy świątynie w kompleksie wschodnim: Parsvanath, Adinath oraz Shanti Nath. Są one niemal identyczne jak te w kompleksie zachodnim za wstęp do których trzeba zapłacić 250 rupii. Na dodatek ich wiek datowany jest na 950-970 r n.e. podczas gdy większość świątyń z kompleksu zachodniego jest młodsza o niemal 100 lat. W pobliżu kompleksu wschodniego można też zobaczyć bezpłatnie trzy inne świątynie: Brahma, Javari oraz Vamana.
Restauracja z której korzystaliśmy znajduje się vis a vis restauracji Agrasen (wąskie przejście prowadzi do głębiej położonej restauracji, która wygląda bardzo niepozornie, ale jest doskonałym wyborem dla smakoszy lokalnych posiłków.

Kolejny odcinek koleją był już mniej emocjonujący chociaż nie mieliśmy wskazań numerów naszych miejsc niemal do ostatniej chwili. Jeżeli są tylko potwierdzone rezerwacje bez wskazania miejsc to o przydzielonym miejscu pasażer dowiaduje się dopiero po stworzeniu listy pasażerów (tzw. „chart”) na 1-2 godziny przed odjazdem pociągu. Listę tak jak pisaliśmy wcześniej wywiesza się na tablicach w budynku dworca oraz na każdym wagonie. Nasz pociąg przyjeżdżał gdzieś z trasy więc na wagonach nikomu nie chciało się przykleić kartek a wcześniej w budynku dworca były listy różnych pociągów, ale nie tego, którym udawaliśmy się w podróż. Całe szczęście wcześniej sprawdziliśmy miejsca na internetowej stronie kolei indyjskich i wiedzieliśmy gdzie mamy się udać. W ogóle oczekując na pociąg stanowiliśmy niebywałą atrakcję, ponieważ będąc świadomi długiego czasu oczekiwania (na dworcu byliśmy około godz. 21:00 a pociąg miał odjechać o godz. 1:00) postanowiliśmy zwyczajem tutejszej ludności ułożyć się na podłodze w holu dworca. Niektórzy kładą się wprost na brudnej posadzce ale niektórzy Hindusi wyciągają jakieś kartony, koce czy folie na których z całą rodziną i bagażami układają się w pozycji leżącej. My postanowiliśmy zakupić za 10 rupii dużą folię opakowaniową z jakiejś linii opakowaniowej batoników, którą oferował lokalny biznesmen i po znalezieniu wolnego fragmentu podłogi wśród tłumu Hindusów (co wcale nie było łatwe bo ze względu na porę robiło się chłodno i niemal wszystkie skrawki podłogi były już zajęte :-)) na niej urządziliśmy sobie typowo hinduskie „koczowisko”. Inni patrzyli na nas z niedowierzaniem obserwując dobrze przystosowanych do miejscowych warunków Europejczyków 😉
Do Varanasi dotarliśmy po godzinie 5:00 rano więc już w pierwszym dniu mogliśmy udać się na wschód słońca nad Gangesem, który jest porą szczególną i podobnie jak wieczór podczas zachodu słońca gromadzi największą liczbę wiernych, którzy przychodzą tutaj dokonywać rytualnych kąpieli służących oczyszczeniu ducha (ciała niestety chyba mniej bo biorąc pod uwagę „zawartość” Gangesu można mieć poważne wątpliwości co do efektów takiego zabiegu).

Varanasi w swojej najbardziej popularnej części miasta położonej przy nabrzeżu Gangesu jest miastem wyjątkowym. Budowane tuż nad brzegiem rzeki schody prowadzące wprost do jej nurtu zazębiają się z kolejnymi ghatami (zejściami do rzeki) w sposób zupełnie nieprzewidywalny tworząc przedziwne formacje, ale jednak stanowiące ze sobą spójną całość. Nad ghatami znajdują się często różne świątynie, budynki o interesującej architekturze, a także wejścia do gailis czyli plątaniny bardzo wąskich uliczek wciśniętych między wysokie budynki. Wszystko to tworzy niesamowity labirynt, który dla mniej wprawnego w orientacji w terenie człowieka może stanowić spore wyzwanie. Warto jednak pokluczyć po gailis bowiem stwarza to niepowtarzalną okazję przyjrzenia się życiu tego przedziwnego miasta. O wczesnych i późnych porach trzeba zachować szczególną ostrożność bowiem w ciasnych uliczkach znajduje się wszystko: od psów, kóz, poprzez krowy, szczury, sterty śmieci, pozostawiane przez zwierzęta odchody, małe straganiki a nawet kapliczki, po ludzi z bagażami, rowery a nawet motocykle z wciśniętym klaksonem. W niektórych miejscach przejście może być sporym wyzwaniem (zarówno pod względem fizycznym jak i psychicznym – nerwy czasem puszczają gdy w tym całym galimatiasie zewsząd docierają jeszcze klaksony, okrzyki czy wydzierająca się na cały regulator muzyka z głośników). Jeżeli jednak będziemy trzymać się jednego kierunku to po długich labiryntach zawsze wyjdziemy, albo do ulicy albo do jakiegoś ghatu nad Gangesem.

Na schodach i ghatach spotkać można różnych świętych, którzy udzielają błogosławieństw i zbierają pieniądze. Ot, taki sposób zarabiania we współczesnych Indiach 🙂 Należy uważać na tych, którzy wychodzą naprzeciw wyciągając ręce z przywitaniem „namaste” bo jeśli już podasz rękę nie będzie łatwo odczepić się od pragnącego przepowiedzieć Ci przyszłość, udzielić Ci błogosławieństwa a przy okazji wyciągnąć jak największe pieniądze. Takich, którzy chcą udzielić błogosławieństw czy sprzedać kwiatki jest tutaj całe mnóstwo i trzeba mieć oczy dookoła głowy. Nam dzięki czujności udało się uniknąć wszelkich takich pułapek.

Nad Gangesem największe jednak wrażenie robi rytualne żegnanie się ze zmarłymi, które z racji świętości tej rzeki przyciąga tutaj wiernych Hindusów, którzy chcą na koniec uświęcić swoich zmarłych. Nie każdego jednak na to stać. Spalenie ciała nad tą świętą rzeką słono kosztuje. Drewno składowane w pobliżu dwóch ghatów przeznaczonych do kremowania zmarłych składowane jest w wielkich stertach a jego cena za ilość potrzebną do spalenia ciała może sięgać nawet kilkuset dolarów! Niektórzy aby dokonać pożegnania zmarłych w tym miejscu przebywają po kilkaset kilometrów transportując zwłoki łodziami, samochodami, a czasem (uwaga!) publicznymi środkami transportu (autobusem lub pociągiem) – swoją drogą ciekawe czy w takiej sytuacji zwłoki przewożone jako bagaż…
Tak więc można sobie wyobrazić jak wiele wysiłku i pieniędzy kosztuje taki rytuał (najpierw transport, a potem wysokie ceny drewna i miejsca do spalenia). Przez trzy dni jakie spędziliśmy w Varanasi obserwowaliśmy kilkanaście rytuałów pożegnania się ze zmarłymi i szczerze mówiąc na osobach, które dokonywały tych obrzędów robiły one mniejsze wrażenie niż na nas. W naszej kulturze ciało zmarłej osoby obdarzane jest specjalnym szacunkiem i budzi respekt. Tutaj ciało nie wywołuje prawie żadnych emocji. Przynoszone jest nad Ganges przez samych mężczyzn (nie widzieliśmy ani jednej kobiety biorącej udział w rytuałach żegnania zamarłych), którzy wnoszą je na bambusowych noszach, zawinięte w białe chusty i przystrojone w złociste folie oraz pomarańczowe wieńce kwiatów splątanych wokół szyi. Idąc ciasnymi uliczkami mężczyźni wykrzykują marszową pieśń i szybkim krokiem schodzą po schodach a następnie wnoszą ciało do wody parokrotnie zanurzając zmarłego tak by mógł zostać uświęcony wodą Gangesu, następnie wodą skrapia się jeszcze zwłoki a potem leżą w oczekiwaniu na przygotowanie stosu do spalenia. Przy głowie zmarłego zapala się kadzidła. W tym czasie rodzina żywo dyskutuje, przenosi drewno z iejsca na mie, czasem śmieje się czy rozmawia przez komóri. Tuż obok inni dokonują rytualnej kąpieli zanurzając się w wodach Gangesu, ktoś obok pierze na kamieniach swoje ubrania lub ręczniki, zwierzęta kluczą pomiędzy rozpalonymi stosami a dzieci bawią się kawałkami niedopalonych gałęzi. Czasem jakieś zwierzę dopadnie leżące na noszach zwłoki i ściąga z nich w ramach posiłku kwiaty. Jeśli ktoś to zauważy przegoni żarłoczną kozę jeśli nie – nie ma z tym problemu. W końcu zwierzęta i ludzie żyją tutaj stadnie w ciągłej koegzystencji. Po ułożeniu stosu, na jego wierzchu układa się ciało, które polewa się jeszcze mlekiem i posypuje świętymi proszkami a następnie przykrywa się jeszcze kilkoma solidnymi kawałkami drewna. Nosze i przystrojenia odrzuca się na bok gdzie popadnie. Następnie przynosi się ogień na zapalonej słomie i od dołu stosu rozpala się drewno. Wysuszone na słońcu kawałki drewna spalają się bardzo solidnie i już po kilku-kilkunastu minutach zwłoki zaczynają zajmować się ogniem. W tym czasie rodzina nadal głośno dyskutuje, a czasem stoi obok i bambusowymi kijami po bezużytecznych już noszach popycha szczapy drewna by ogień dobrze się rozprzestrzeniał. Zadziwiającym jest jak sprawnie pali się ludzkie ciało. Dość szybko ciało zaczyna się palić żywym ogniem by powoli ulegać zwęgleniu. Czasem członkowie rodziny dopychają wystające części ciała kijem lub ręką by sprawniej się spalały. Łamanie palących się nóg czy przepychanie głowy do środka stosu nie jest rzadkością i po nikim nie widać tutaj jakiejkolwiek refleksji czy respektu. Czasem rodzina odchodzi nie pilnując już ognia i ciało pozostaje na stosie by spalić się zgodnie z siłami fizyki, wiatru i ilości drewna jakie ułożono na stosie. Takie spalania stosu może trwać do czasu wygaszenia nawet do trzech godzin. Czasem niektóre części ciała nie ulegają całkowitemu spaleniu i leżą wśród nieopalonych szczap, które wraz z ze stosem popiołu spycha się potem do rzeki. Można sobie wyobrazić jak wygląda „zawartość” tej świętej rzeki.

Rytuał spalania zwłok nie jest jedynym sposobem pożegnania się ze zmarłym jaki się tutaj stosuje. W sześciu konkretnych przypadkach zwłok nie spala się tylko zatapia się je bezpośrednio w wodach Gangesu. Takie przypadki dotyczą np. osoby ukąszonej przez węża, kobiety w ciąży, osoby chorej na jakąś specyficzną chorobę oraz osoby uznane za święte. Ponieważ spalanie zwłok ma charakter oczyszczający osoby, których zwłoki będą zatapiane uznaje się, że doznały już oczyszczenia samym aktem śmierci. Byliśmy świadkami również takich „pochówków”. Zwłoki podobnie jak przed kremacją leżą na bambusowych noszach i zapala się przy nich kadzidło, by potem umieścić je na łódce, przywiązać sznurem solidny kamień lub kawałek betonu, a potem po odpłynięciu od brzegu wyrzucić je wprost do rzeki. Cały proceder trwa wtedy zaledwie kilkanaście minut. Po czym rodzina zabiera się stamtąd w drogę powrotną do domu.
Szczerze mówiąc byliśmy mocno zadziwieni czego się w wodach Gangesu nie robi i ile ta rzeka może „wchłonąć”. Codzienne pranie ubrań czy zestawów pościeli i ręczników pobliskich hoteli i guesthousów jest tutaj normą. Kąpiele krów również. Mamy również przypuszczenia, że woda Gangesu służy również do serwowania posiłków w tutejszych restauracjach i płynie w tutejszych wodociągach. Jak na ilość ofiar, prochów, nieczystości i śmieci, które są do niej wrzucane jest jednak relatywnie przeźroczysta. Podobno Ganges ma jakieś niesamowite właściwości samooczyszczania się – widzieliśmy jak pływają w nim ryby – ale szczerze mówiąc po tym co widzieliśmy nie chcielibyśmy w niej zanurzyć nawet palca.

Wieczorem podczas zachodu słońca na Ganges wypuszczane są płonące wianki z kwiatów i świeczek, a na brzegach dokonywane są rytuały ku czci Boga Shivy. Varanasi ułożone jest w taki sposób, że całe miasto znajduje się tylko po jednej stronie rzeki w dodatku w jej zakręcie – jakby wszystkie zabudowania znajdowały się pod literą „U”, którą rzeka tworzy w tym miejscu, a nad literą znajdowały się łyse pola i łąki. W dodatku brzuszek litery U skierowany jest dokładnie ku zachodniej stronie więc słońce wschodząc wynurza się na wprost miasta oświetlając jego zabudowę i ghaty.
Właśnie dlatego warto wybrać się na oglądanie miasta i rytuałów również od strony samej rzeki wsiadając na łódkę. Można wtedy podpłynąć bliżej brzegu by przyglądać się temu wszystkiemu bez zbędnego tłoku. Można też niestety natknąć się na szokujące znaleziska. Podczas naszego pływania łódką byliśmy świadkami wypłynięcia z Gangesu jakichś zwłok, które dobiwszy do brzegu szybko wzbudziły zainteresowanie pobliskich zwierząt. Nie będziemy jednak umieszczać dokumentacji zdjęciowej z racji drastyczności tych obrazów, które na długo mogą zapaść w pamięci.
Nasz pobyt w Varanasi złożył się w czasie z największym świętem poświęconym Shivie w związku z czym do miast zaczęły napływać dziesiątki tysięcy Hindusów, a w dniu naszego wyjazdu zamknięto dla ruchu motorowego niektóre ulice – w tym te prowadzące w kierunku Gangesu. Bardzo cieszyliśmy się że akurat tego wieczora możemy opuścić miasto, bo tłok i hałas jaki się w nim wytworzył w związku z napływającymi rzeszami ludzi stawał się niewyobrażalny.

Wieczorem udaliśmy się na dworzec kolejowy, który znajdował się w odległości około 5 km od naszego guesthouse. Ponieważ z racji wstrzymania ruchu motorowego trudno było złapać jakiś transport do zmasowanej akcji przystąpili rowerowi rikszarze. Jeden z nich zdołał nas przekonać, że zawiezie nas szybko i sprawnie w cenie normalnej autorikszy więc postanowiliśmy dać mu zarobić i po 20 minutach sprawnej jazdy znaleźliśmy się na dworcu z którego będziemy teraz jechać do Khajuraho – miasta słynącego ze świątyń stanowiących świadectwo i inspirację słynnej Kamasutry.

Dobrym zwyczajem prosimy w tym miejscu o udzielenie pomocy dla niedożywionych dzieci z Polski przez kliknięcie w brzuszek Pajacyka na stronie www.pajacyk.org.pl. W imieniu dzieci bardzo za to dziękujemy.

Porady praktyczne:
Wynajęcie łodzi w Varansi nie powinno kosztować więcej niż 100 rupii za godzinne pływanie przy wschodzie i zachodzie słońca. Poza tymi okresami można wynająć łódkę nawet za 50 rupii za godzinę.
Głównym ghatem jest Dasaswamedh Ghat. Tymi przy których można obserwować rytualne spalenia są dwa ghaty: Manikarnika Ghat (na północ od Dasaswamedh) oraz Mansarowar Ghat (na południe od Dasaswamedh). Ten drugi polecamy szczególnie, ponieważ mimo, że jest mniejszy od Manikarnika to są tam dobre warunki do uczestniczenia w ceremoniach bez niepotrzebnego przeszkadzania

Nasz pobyt w Kalkucie, czyli pierwszy etap naszej indyjskiej przygody dobiegł końca i ruszyliśmy w dalszą drogę. Kalkuta, mimo spędzonych tam tylko trzech dni, w pierwszej chwili zszokowała biedą i zaludnieniem, później irytowała – wszechogarniającym brudem, hałasem, zapachem curry we wszystkich odmianach pomieszanym z zapachem kadzideł i publicznej toalety, pozostawiając wreszcie uczucie zmęczenia i chęć złapania głębszego oddechu w cichym i spokojnym miejscu. Z tego punktu widzenia, kolejny cel naszej podróży, czyli Bodh Gaya – miasto, w którym Budda doznał oświecenia, cel pielgrzymek buddystów z całego świata, miejsce skupienia i medytacji wydawało się idealnym rozwiązaniem. Czekała nas tylko niespełna ośmiogodzinna podróż pociągiem.
Planowany odjazd pociągu do Bodh Gaya – godzina 22.00. Po półgodzinnej, całkowicie szalonej jeździe żółtą taksówką dotarliśmy z hostelu na dworzec Howrah. Swoją drogą, taka przejażdżka to niesamowite przeżycie mogące startować w konkursie o miano jednej z największych atrakcji Kalkuty – jazda pod prąd, wjeżdżanie na skrzyżowanie na czerwonym świetle, zmienianie pasów bez kierunkowskazów ani patrzenia w lusterka (bo w większości samochody nie mają lusterek, żeby nie zajmować niepotrzebnie cennego miejsca na drodze takimi fanaberiami), lawirowanie między rikszami, zdezelowanymi autobusami i wszelkimi innymi środkami lokomocji o których wspominaliśmy w poprzednim wpisie dotyczącym Kalkuty z ciągle wciśniętym, podrasowanym dla większego efektu klaksonem – po prostu bezcenne.
Pierwsza informacja, jaką zobaczyliśmy wchodząc do dworcowego hallu nie zapowiadała nic optymistycznego – nasz pociąg jest opóźniony o 3 godziny – planowany wyjazd z Kalkuty o 1.00, opóźnienie pociągu może ulec zmianie. Czyli mamy przed sobą ponad cztery godziny czekania. Warunki spartańskie, tłumy podróżnych i żebraków naokoło, a co jakiś czas między filarami przemykały szczury. Bleee… obrzydliwość. Ale nie było wyjścia, trzeba było czekać. Udało nam się dorwać cztery wolne krzesła, na których rozłożyliśmy się z naszymi bagażami. Bardzo szybko zostaliśmy jednak przywołani do porządku, że krzesła są dla ludzi a nie dla plecaków i natychmiast dosiedli się do nas inni podróżni i tyle było z naszej namiastki luksusu 🙂 W dodatku nasz luksus został zakłócony sypiącymi się na głowy farfoclami różnych kłębów kurzu i śmieci bo zerwała się taka burza, że dworzec przeżył wreszcie porządne czyszczenie z odkurzaniem w jednym pakiecie łącznie 😉 Deszcz lał tak, że dach przeciekał w wielu miejscach a pioruny połączone z wichurą wymiotły z poddasza i różnych zakamarków kilogramy syfu, który fruwał po całym dworcu.
Gdy wreszcie pociąg wjechał na peron, wszyscy oczekujący pasażerowie rozpoczęli maraton w poszukiwaniu swojego wagonu. Numer wagonu, w którym ma się miejsce jest określony na bilecie (chyba, że miało się bilet z tzw. waitlisty, o której pisaliśmy we wcześniejszych wpisach). Ponadto tuż po otwarciu drzwi, na każdym wagonie jest zawieszana lista pasażerów, wraz ze wskazaniem przypisanego każdemu miejsca.

Sprawdziliśmy – nasze nazwiska na liście były, więc wsiedliśmy do wagonu. Po dotarciu do właściwych kuszetek niemal równocześnie westchnęliśmy:
Ola: „Myślałam, że tu będzie lepiej”, Artur: „Myślałem, że będzie gorzej”. A było tak:

Było już bardzo późno i byliśmy zmęczeni całym dniem i godzinami spędzonymi w dworcowej poczekalni, więc po wyciągnięciu śpiworów natychmiast zasnęliśmy.
Pociąg dojechał do Gaya z ponad pięciogodzinnym opóźnieniem, ponieważ jako opóźniony musiał ustępować torów innym pociągom. Na dworcu zobaczyliśmy „Tourist information center” więc udaliśmy się tam dowiedzieć się, jak najlepiej dostać się do Bodh Gaya (13 km od Gaya). Mili panowie powiedzieli bez zastanowienia że autobusem za 12 rupii, a następnie kazali się wpisać do ogromnego zeszytu. Jak zwykle były potrzebne wszystkie, nawet najbardziej szczegółowe dane z paszportu, wizy, polski adres itp. Ponieważ uznaliśmy to za przesadę wpisaliśmy nazwiska i zamierzaliśmy odejść ale okazało się, że nie ma tak łatwo. Wszystkie pola są obowiązkowe, bo to placówka rządowa i musi zbierać te wszystkie dane od każdego turysty, żeby wiedzieć kto gdzie jest i pomóc nam w razie takiej potrzeby. Mocno powątpiewamy, żeby urzędnicy państwowi przysypiający w informacji turystycznej na dworcu w Gaya byli w stanie udzielić nam jakiejkolwiek pomocy, tym bardziej że okazało się, że nawet udzielona przez nich prosta informacja o przejeździe do Bodh Gaya okazała się nieprawdą, bo na tej trasie żadne autobusy o tej godzinie nie jeżdżą i trzeba wziąć autorikszę.
Wjeżdżając do Bodh Gaya mogliśmy z daleka już oglądać liczne świątynie buddyjskie, które zostały tu wybudowane przez różne kraje. Wiadomo, każdy odłam buddyzmu chce mieć swoją świątynię w mieście, w którym w VI w p.n.e. książę Siddhartha Gautama osiągnął oświecenie po 49 dniach medytacji pod drzewem bodhi i stał się Buddą.

Drzewo oraz wybudowana wokół niego świątynia, są celem pielgrzymek buddystów z całego świata. Przyjeżdżają tu aby się modlić, medytować lub zgłębiać tajniki buddyzmu w jednym z licznych klasztorów. Mimo, że miasto ma też charakter atrakcji turystycznej i stragany przed główną świątynią przypominają polskie odpusty, to i tak warto je odwiedzić. W zaciszu świątyń lub parków medytacyjnych można odpocząć od hałasu i zgiełku ulic wielkich miast. Sama świadomość obecności w miejscu w którym ponad 2600 lat temu nastąpiło pierwsze oświecenie i rozpoczęła się historia buddyzmu ma w sobie coś magicznego i warto to zobaczyć.

Jednak Bodh Gaya to nie tylko święte miasto Buddy. To także miasto leżące w najbiedniejszym regionie Indii Oczywiście Bodh Gaya dzięki turystyce nieźle funkcjonuje i z pewnością nie jest najlepszym „reprezentantem biedy”, jaką można spotkać we wsiach w tej części kraju, ale wystarczy odejść kilkadziesiąt a czasami nawet tylko kilka metrów od głównej drogi, by zobaczyć dramatyczną biedę. Rodziny mieszkające w skleconych z folii i kartonów „domach” albo na dachach innych domów czy nagie dzieci bawiące się na drogach pomiędzy szukającymi jakiegokolwiek pożywienia krowami, kozami i psami. Tutaj żadne śmieci się nie marnują a odchody pozostawione przez zwierzęta domowe są cennym surowcem wykorzystywanym do różnych zastosowań (budulec, opał itp.). Gołymi rękoma panie lepią z nich placki o średnicy około 15-20 cm i przylepiają do ścian budynków lub drzew, żeby je wysuszyć.

Spędzając czas w tym miejscu poza głównymi drogami prowadzącymi do Gaya rzeczywiście można doznać wytchnienia od wszechobecnych hałasów i tłoku. Mieliśmy aż dwa dni na to, by przyjrzeć się życiu w tym miejscu i pozaglądać w różne zaułki. Nasz hostel znajdował się z dala od głównej drogi dzięki czemu zaznaliśmy spokoju i mogliśmy poobserwować lokalnych ludzi w ich codziennym życiu. Korzystając z okazji odwiedziliśmy też lokalną szkołę gdzie wzbudziliśmy sporą sensację. Pani Dyrektor z chęcią pozwoliła nam obejrzeć budynki i pomieszczenia szkoły, dzieci oblegały nas z każdej strony chcąc robić sobie z nami zdjęcia, a jeden z nauczycieli zapraszał nas na posiłek serwowany dla uczniów z dwóch wielkich kotłów na trawie. Nie mieliśmy sumienia widząc tę biedę i warunki higieniczne tam panujące skorzystać z zaproszenia ale bardzo chętnie porozmawialiśmy i pochwaliliśmy kadrę pedagogiczną za wysiłki i pracę jaką tutaj wykonują, co dodało im skrzydeł i pozostawiło w wyraźnym zadowoleniem i uśmiechem na ustach 🙂

Wśród świątyń, które odwiedziliśmy w Bodh Gaya była też pomijana w przewodnikach Tergar Monastery w której nauki prowadzi Karmapa (pan aktywności) – aktualne wcielenie zreinkarnowanego Buddy (buddyści tybetańscy wieżą, że pierwszy Budda zapoczątkował linię kolejnych wcieleń, które doradzając się po śmierci w kolejnych osobach – każdy aktualny Budda zostawia szczegółowe wskazówki w jakiej osobie się odrodzi dzięki czemu jest to ciągła kontynuacja a aktualne wcielenie Buddy ma szczególe względy). Karmapa przewodzi tutaj naukom buddyjskim będąc przybrany w czarną koronę (stąd nazwa Black Hat Sect tego zgrupowania).

W Bodh Gaya znajduje się również często fotografowany ogromny posąg Buddy, którego wysokość sięga 25 metrów. W jego otoczeniu znajduje się 10 mniejszych posągów różnych wcieleń Buddy, a sam główny posąg otoczony jest przez ponad 20 tys. posągów Buddy z brązu.

Po dwóch dniach spędzonych w Bodh Gaya udaliśmy się teraz do świętego miejsca hinduistycznego – Varanasi, które słynie z oczyszczających duchowo kąpieli w Gangesie i rytualnemu spalaniu zwłok by prochy zostały uniesione z nurtem tej świętej rzeki.

W tym miejscu prosimy o udzielenie pomocy dla niedożywionych dzieci z Polski przez kliknięcie w brzuszek Pajacyka na stronie www.pajacyk.org.pl. Z góry za to bardzo dziękujemy.

Porady praktyczne:
Do Bodh Gaya z miasta Gaya najszybciej można dostać się autorikszą. Koszt wynosi 50 rupii od osoby.
W Bodh Gaya bardzo dużo guesthousów znajduje się w bocznych uliczkach z dala od głównych dróg więc warto poszukać ustronnego miejsca do noclegu w rozsądnej cenie. My skorzystaliśmy z Mohammad Guesthouse, który w bardzo niskiej cenie oferował niewiarygodnie komfortowe warunki. Guesthouse był niedawno wybudowany (działa od listopada 2011) i był niesamowicie czysty i dobrze wyposażony. Zupełnie nie odpowiadał on naszym doświadczeniom z innych miejsc Indii. Byliśmy pierwszymi Polakami, którzy się tam zatrzymali (skrzętnie sprawdziliśmy księgę meldunkową od początku działania guesthouse’u). Polecamy bardzo serdecznie!

Nasz pobyt w Bangladeszu miał zaowocować wizytą w Lasach Namorzynowych, które są niewątpliwym cudem przyrody tego regionu świata i zostały objęte rezerwatem jako światowe dziedzictwo natury. Ponieważ rejsy statków na namorzyny nie ułożyły się w czasie postanowiliśmy wyruszyć w ten rejon po stronie granicy Indii.
Najłatwiejszym sposobem jest wykupienie pakietu przejazdu autobusem do Sonakhali a stamtąd dwudniowego rejsu po kanałach lasów namorzynowych z nocą na pokładzie statku. Taki rejs jest tańszy niż analogiczny rejs z miejscowości Mangla w Bangladeszu na który nie udało nam się dostać ze względu na ograniczony czas pobytu w Bangladeszu i fakt, że statek odprawiał się tylko raz w tygodniu.

Po wyruszeniu w rejs już po wyjeździe z Kalkuty i w miarę zbliżania się do kanałów lasów namorzynowych widać było jak zmienia się architektura z miejskiej cegły na wiejską lepiankę na bazie gliny i słomy. Dodawszy do tego obraz spieczonej od słońca ziemi, zakurzonych piaszczystych dróg, palm i przydomowych zwierząt wylegujących się na śmieciach lub glinianych klepiskach i otrzymamy obrazki jak z afrykańskich obszarów równikowych.
Po dotarciu do Sonakhali i 10-minutowym marszu do kanału, wsiedliśmy do łodzi, która przewiozła uczestników do statku Sarbajaya. Po przejściu na pokład statku w grupie kilkunastu osób okazało się, że wszyscy oprócz nas i dwóch chłopaków z Australii to lokalsi, którzy też byli zainteresowani dziką przyrodą lub po prostu wyrwaniem się z zatłoczonych i hałaśliwych miast. Po spędzeniu trochę czasu w Kalkucie uznaliśmy, że to był wyśmienity pomysł, bowiem poza niewątpliwą atrakcją jaką była dzika przyroda i niesamowita flora i fauna jaką tutaj można zaobserwować to również cisza i spokój po głośnej Kalkucie była niesamowicie kojąca.
Ze statku można było zaobserwować ostatnie wioski jakie znajdują się przed siecią naturalnych kanałów tworzących ten piękny rezerwat będący jednocześnie największą deltą rzek łączących się z morzem na świecie. Na ogół te wioski to ludzie żyjący z połowów więc ich domostwa i sprzęt wskazywały na rybacki charakter tych osad.

Potem już zaczyna się rezerwat będący jednocześnie największym dzikim rezerwatem tygrysów bengalskich. Żyje ich tutaj na wolności ponad 300 egzemplarzy co jest niezłym wynikiem biorąc pod uwagę fakt, że jeszcze w drugiej połowie ubiegłego wieku mieszkańcy wiosek polowali na te zwierzęta a ich populacja zmalała do kilkudziesięciu. Tygrysy Bengalskie są groźne dla człowieka i potrafią doskonale pływać stąd ich dobre przystosowanie do rejonów lasów namorzynowych gdzie żyjąc na małych wysepkach (poodcinanych kanałami wodnymi) wśród gęstych drzew i roślin mają bezpieczne schronienie, ale też teren na wypady (po pokonaniu wody) po grubszą zwierzynę czy człowieka 🙂
Część nabrzeży została obudowana siatką by tygrysy nie próbowały popłynąć w kierunku wiosek bo do niedawna takie przypadki nie były rzadkością.

Same lasy wyrastające bezpośrednio z wody to zjawisko zupełnie wyjątkowe. Tysiące drzew ze specjalnymi systemami korzennymi, pozwalającymi im żyć bezpośrednio w wodzie a także po opadnięciu wód w czasie odpływów, stanowi niepowtarzalne schronienie dla wielu gatunków zwierząt.

Wśród zwierząt tu żyjących mieliśmy okazję zobaczyć na własne oczy marabuta jawajskiego, którego rozpiętość skrzydeł wynosi ponad 2 m (obecnie ptak ten narażony jest na wyginięcie i lasy namorzynowe są dla niego idealnym miejscem do życia), ogromną jaszczurkę zwaną waranem leśnym, której długość dochodzi nawet do 3 m! Okazy, które spotkaliśmy miały około 1,5 m długości, ale największym zanotowanym waranem leśnym był jaszczur mierzący ponad 3,2 m. Obserwowanie tych zwierząt w naturalnym środowisku to przyjemność sama w sobie (np. wygrzewanie się w słońcu, a potem nurkowanie w nurt wody). Ciekawostką jest, że ta ogromna jaszczurka potrafi pływać pod wodą nawet do 30 minut!

Oczywiście w lasach namorzynowych nie brakuje wszędobylskich małp, ale też pięknych ptaków, które o świcie budzą przyrodę pięknym śpiewem, a wody obfitują w żółwie i całe rodziny delfinów.
Ciekawostką są też jedyne na świecie ryby, które żyją równie dobrze w wodzie jak i na lądzie – poskoczki mułowe, których na brzegach lasów można zaobserwować całe stada. Podpierając się swoimi niby płetwami – niby ramionami wychodzą z wody skacząc po mule by po jakimś czasie wskoczyć do wody i odpłynąć.

Rejs statkiem po lasach namorzynowych polecamy bardzo serdecznie. W czasie rejsu statek cumował w trzech miejscach (Sudhanyakhali, Sajnekhali oraz w kolejnym dniu w Netidhopani) skąd z wieżyczek obserwacyjnych można było obserwować lasy i dziką przyrodę, a przy okazji dawał możliwość odpoczynku w całkiem komfortowych – jak na standardy hinduskie – warunkach. Jedzenie też z czystym sumieniem możemy polecić, bowiem kucharz na statku serwował hinduskie jedzenie w zbliżonym do europejskiego standardzie czystości. Czasami statek wpływał w bardzo wąskie kanały i przesmyki, że wydawało się, że utknie na mieliźnie, ale trasy po kanałach lasów namorzynowych są tutaj już dobrze znane i nic takiego nie miało miejsca 🙂

Naszym dobrym zwyczajem prosimy o udzielenie pomocy dla niedożywionych dzieci z Polski przez kliknięcie w brzuszek Pajacyka na stronie www.pajacyk.org.pl. W imieniu dzieci bardzo za to dziękujemy.

Porady praktyczne:
Najtańszym pakietem wyjazdu do Lasów Namorzynowych (autobus + statek) jaki można zakupić w Kolkacie dysponuje West Bengal Tourism, który mieści się przy Brabourne Rd 3/2.
Najlepiej zrobić to bezpośrednio w biurze tej instytucji bowiem ominiemy marże pośredników i dowiemy się o ewentualnych zmianach terminów planowanych wyjazdów. Nie warto kupować biletów najdroższych bo różnią się one od innych tylko posiadaniem klimatyzacji w kajucie. W pozostałych kajutach middle deck znajdują się wentylatory, które z powodzeniem wystarczają o tej porze roku, a różnica w cenie jest spora (o 30-40% taniej).