Profilaktyka malarii
(koniecznie zobacz: www.malaria.com.pl)
MALARIA
* Co to jest?
Malaria jest obecnie jedną z trzech najważniejszych, oprócz AIDS i gruźlicy, chorób zakaźnych w świecie. Jest to ostra lub przewlekła tropikalna choroba pasożytnicza, której różne postacie wywoływane są przez jeden lub więcej z czterech gatunków jednokomórkowego pierwotniaka z rodzaju Plasmodium rotium: P. falciparum. P. vivax, P. ovale i P. malariae.
Nierzadkie są inwazje kilkoma gatunkami pasożyta. Najgroźniejsze są, zawlekane z tropiku inwazje Plasmodium falciparum, który rozmnaża się szybko i w ciągu kilku dni może doprowadzić do ciężkich powikłań wielonarządowych i do zgonu. W ciężkich przypadkach inwazji Plasmodium falciparum odsetek aktualnie zarażonych krwinek czerwonych zwykle przekracza 5%.
Ocenia się, iż aktualnie 40-45% ludności kuli ziemskiej żyje na terenach zagrożonych malarią w ponad 100 krajach świata. Większość przypadków malarii (ponad 85%) przypada na rejony Afryki na południe od Sahary. Liczbę nowych zachorowań na zimnicę szacuje się na 300-500 milionów rocznie, a liczbę zgonów na 1,5-2,7 milionów każdego roku. Na zachorowanie najbardziej narażone są dzieci do 5 roku życia i kobiety ciężarne mieszkające na terenach endemicznych dla malarii oraz osoby nieodporne (nieposiadające swoistych przeciwciał), podróżujące m.in. z Europy do krajów endemicznego lub epidemicznego występowania malarii.
* Jak się można zarazić
Zarodźce malarii wymagają do pełnego cyklu rozwojowego 2 żywicieli:
– człowieka, który jest żywicielem pośrednim (dochodzi w nim do rozmnażania bezpłciowego pierwotniaka)
– komara z rodzaju Anopheles, który jest żywicielem ostatecznym (w nim zachodzi rozmnażanie płciowe).
To zakażeni ludzie są rezerwuarem czynnika chorobotwórczego – zarodźca malarycznego. Wektorem malarii jest ok. 80 różnych gatunków komarów z rodzaju Anopheles (m.in. widliszek).
Do zakażenia dochodzi, kiedy żywiące się krwią ludzką zakażone samice komarów z rodzaju Anopheles wraz ze śliną do organizmu człowieka wprowadzają sporozoity zarodźca. Do zakażenia może dochodzić także przez transfuzje krwi, zakażone igły i strzykawki oraz z matki na dziecko przez łożysko. Gametocyty od osoby chorującej na malarię dostają się do organizmu samicy komara, gdzie w ciągu 8–35 dni przechodzą cykl rozwojowy, w przebiegu którego powstają sporozoity. Przy ukąszeniu komara sporozoity dostają się do krwi osoby zdrowej.
* Objawy
Objawy choroby występują po okresie wylęgania, który wynosi zwykle: dla zarodźca sierpowatego 7–14 dni, 7–30 dni dla zarodźca pasmowego i 8–14 dni dla zarodźca ruchliwego i owalnego. Pierwsze objawy są niecharakterystyczne – choroba rozpoczyna się dreszczami i wysoką gorączką (nawet ponad 40°C), którym towarzyszą bóle głowy, nudności, wymioty, niekiedy biegunka, w końcowym okresie napadu pojawiają się obfite poty i następuje gwałtowne obniżenie temperatury. Napady gorączki pojawiają się co 48 godziny w przypadku trzeciaczki (wywołanej przez zarodźca ruchliwego) lub co 72 godzin w przypadku czwartaczki, dawniej febra czterodniowa (wywołanej przez zarodźca pasmowego). Jednak nie we wszystkich przypadkach, szczególnie na początku zachorowania, przebieg gorączki ma tak „klasyczny” przebieg.
Objawy spowodowane są niszczeniem przez pierwotniaka erytrocytów i w mniejszym stopniu odczuwalne, uszkadzaniem hepatocytów. Efektem rozpadu erytrocytów jest niedokrwistość hemolityczna, żółtaczka i hemoglobinuria.
Inne objawy to: bóle mięśniowe, bóle kręgosłupa, zaburzenia świadomości, objawy neurologiczne, kaszel i duszność.
Atypowy przebieg i objawy chorobowe mogą występować u osób, które uzyskały częściową odporność lub wcześniej stosowały profilaktykę przeciwmalaryczną.
W przypadku inwazji P. ovale i P. vivax choroba lub jej nawroty mogą wystąpić po miesiącach albo latach (pasożyty wytwarzają specjalne formy – hipnozoity).
* Zapobieganie
Ważne jest stosowanie profilaktyki przy podróżach na tereny endemicznego występowania malarii. Pamiętać należy o stosowaniu płynów odstraszających komary, spaniu pod moskitierami, przyjmowaniu profilaktycznie leków antymalarycznych. Pamiętać należy, że standardowe preparaty odstraszające komary dostępne w Polsce nie działają na komary w strefach tropikalnych. Dlatego wybierając repelent przeciwko moskitom należy zwrócić uwagę, by zawierał od składnik o nazwie DEET (optymalnie – ok. 50%). Takie środki są dostępne w niektórych aptekach i bez problemu w Internecie. Do tego obowiązkowo długie rękawy i długie spodnie.
Jeśli chodzi o farmaceutyki antymalaryczne to my jesteśmy zaopatrzeni w 2 rodzaje leków:
– Malarone – do stosowania w Azji południowo – wschodniej
(Należy go zacząć przyjmować 24 lub 48 godzin przed znalezieniem się w obszarze endemicznym występowania malarii, podawanie leku należy kontynuować przez cały okres pobytu na obszarze endemicznym (jednak NIE DŁUŻEJ niż 28 dni) a następnie jeszcze przez 7 dni po opuszczeniu obszaru endemicznego). Przy stosowaniu tego leku nie występują skutki uboczne, charakterystyczne dla leków starszej generacji. Malarone jest również stosowany w leczeniu malarii.
– Arechin – do stosowania w Ameryce Południowej