Szczepienia
Szczepienia ochronne wykonywane są w stacjach sanitarno-epidemiologicznych i innych wyspecjalizowanych placówkach. Aby mógł być określony optymalny okres szczepień należy zgłosić się w punkcie szczepień najlepiej 6 do 8 tygodni przed wyjazdem (minimum 4 tygodnie). Czas ten zapewnia maksymalnie szeroki stopień zabezpieczenia przed chorobami w przewidywanym rejonie pobytu. Należy posiadać przy sobie informację o przebytych wcześniej szczepieniach ochronnych. Fakt poddania się szczepieniu obowiązkowemu musi być zapisany w międzynarodowym świadectwie szczepień („żółta książeczka”), podpisany i uwierzytelniony przez uprawnionego lekarza. Brak świadectwa szczepień może narazić Cię na kłopoty przy wjeździe do niektórych krajów (konieczność szczepienia na przejściu granicznym, zatrzymanie, żądanie łapówki).
– WZW A+B (szczepionka skojarzona przeciwko Wirusowemu Zapaleniu Wątroby typu A i typu B)
WZW typu A:
* Co to jest?
Wirusowe zapalenie wątroby typu A, zwane popularnie „żółtaczką pokarmową”, jest to choroba zakaźna wywołana przez wirus HAV, uszkadzający komórki wątrobowe.
* Jak się można zarazić?
Zakażenie następuje poprzez przewód pokarmowy, przez kontakt z wydzielinami chorego lub produktami zakażonymi (spożycie zanieczyszczonej wody pitnej, owoców lub warzyw oraz innych surowych pokarmów w niej mytych). Jest to jedna z tzw. „chorób brudnych rąk”. Występuje przede wszystkim w regionach o niskim poziomie higieny.
Na uwagę zasługuje fakt, że HAV może przez długi czas utrzymywać się w środowisku przy dużej wilgotności. Czas wylęgania 2-6 tygodni. Zachorowania występują głównie latem i wczesną jesienią, najczęściej u dzieci, młodzieży i ludzi starszych ale duże ryzyko zarażenia występuje tez w przypadku osób dużo podróżujących po świecie.
* Objawy
Główne objawy to bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunka ale obserwuje się też u osób zarażonych osłabienie, senność, bóle głowy, brak apetytu, wstręt do potraw tłustych, czasami również gorączkę. W okresie pełnego rozwoju choroby dochodzi do zażółcenia skóry i spojówek, pojawia się ciemna barwa moczu i odbarwienie stolca. Choroba może mieć przebieg łagodny lub ostry, ale u wszystkich pacjentów (choć w różnym stopniu) prowadzi do uszkodzenia wątroby. Okres wylęgania (bezobjawowy) trwa zwykle 2-6 tygodni, a choroba 2-4 tygodnie, po czym dochodzi do powolnego ustępowania objawów, choć pełną sprawność pacjent odzyskuje dopiero po 6-12 miesiącach.
Objawy wywoływane przez wirusa to pod koniec pobolewanie wątroby, żołądka.
* Zapobieganie
Dotychczas nie istnieje skuteczne leczenie przeciwwirusowe, dlatego zapobieganie poprzez szczepienie jest najlepszą formą ochrony i kontroli nad rozprzestrzenianiem się choroby. Szczepienia są szczególnie zalecane dla osób podróżujących po świecie. Niemniej, najważniejszym sposobem zapobiegania rozpowszechnianiu się HAV jest higiena.
* Występowanie / Obszary endemiczne
Ryzyko zarażenia na całym świecie, jednak szczególnie duże w krajach Afryki, Ameryki Południowej i Środkowej i Azji.
WZW typu B:
* Co to jest?
Kiedyś zwana żółtaczką wszczepienną. Jest to jedna z najpoważniejszych chorób zakaźnych, wywoływana przez wirus nazywany HBV. Konsekwencją zakażenia wirusem jest czasowe lub trwałe uszkodzenie wątroby.
* Jak się można zarazić?
Wirus zapalenia wątroby typu B przenosi się podczas kontaktu z zakażoną krwią lub płynami ustrojowymi zawierającymi krew. Zakazić można się w każdym wieku. Wirusy wnikają do organizmu człowieka poprzez zakażoną krew lub zanieczyszczone krwią narzędzia stosowane do zabiegów medycznych jak i niemedycznych np. w salonie fryzjerskim, gabinecie kosmetycznym, w czasie przekłuwania uszu, tatuażu, wstrzykiwania narkotyków. Do zakażenia może dojść podczas stosunków płciowych. Źródłem zakażenia są ludzie chorzy oraz osoby zakażone, bez objawów choroby (tzw. nosiciele). Wirusowe zapalenie wątroby typu B jest chorobą rozpowszechnioną i bardzo zakaźną. Do zakażenia wystarczy zaledwie 0,00004 mililitra krwi, a więc jedną kroplą krwi może się zakazić ponad tysiąc osób.
* Objawy
Występują objawy podobne jak w innych rodzajach zapalenia wątroby: osłabienie, senność, bóle głowy, brak apetytu, wstręt do potraw tłustych, czasami gorączka, pod koniec pobolewanie wątroby, żołądka, objaw „pulsowania” w brzuchu po spożyciu posiłku. Ból wątroby może być mylony czasem z bólem serca lub żołądka – bywa kłujący i promieniuje do lewej strony i tyłu klatki piersiowej. Czasem pojawia się nieustępująca długo wysypka zlokalizowana głównie na kończynach górnych i tułowiu. Okres żółtaczkowy może trwać od 1 do 7 tygodni. U niektórych osób choroba przejdzie w stan przewlekły, czego konsekwencją może być marskość lub rak wątroby.
* Zapobieganie
Jak dotąd nie istnieje w pełni skuteczne leczenie wirusowego zapalenia wątroby typu B, dlatego zapobieganie jest najlepszą formą ochrony przed chorobą. W leczeniu zasadniczą rolę odgrywa długotrwałe oszczędzanie wątroby.
Przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B dostępna jest szczepionka. Szczepienie obejmuje trzy dawki szczepionki podane w określonych odstępach.
* Występowanie / Obszary endemiczne
Podobnie, jak w przypadku WZW typu A ryzyko zakażenia występuje na całym świecie. Jednak jako kraje o podwyższonym ryzyku, literatura przedmiotu wskazuje: Kazachstan, Chiny, Mongolia, Tajlandia, Indonezja, większość krajów Afryki, Kanada, Grenlandia.
My przyjęliśmy szczepionkę Twinrix zapobiegającą obu typom WZW. Szczepionka ta jest trzydawkowa – drugą dawkę należy przyjąć 4-6 tygodni po pierwszej, natomiast trzecią od 6 do 12 miesięcy po drugiej. Po takim szczepieniu nabywamy wieloletniej odporności.
– ŻÓŁTA GORĄCZKA
* Co to jest?
Inaczej – żółta febra, choroba wywoływana przez wirusa należącego do grupy tzw. flavivirusów. Infekcja może przebiegać pod różnymi postaciami klinicznymi – od łagodnych objawów do ciężkiej choroby, kończącej się śmiercią. Słowo „żółta” w nazwie pochodzi od żółtaczki towarzyszącej części zakażeń.
* Jak się można zarazić?
Wirus ten przenoszony jest między innymi przez komary. Występuje w szerokim pasie okołorównikowym w 33 krajach Afryki i w 11 krajach Ameryki Południowej. W Afryce występują dwa typy wirusów – jeden w Afryce wschodniej, drugi w zachodniej.
* Objawy
Choroba zaczyna się po parodniowym okresie wylęgania gorączką, bólami mięśni i ogólnym osłabieniem, może dołączyć się żółtaczka i objawy skazy krwotocznej z krwawymi wymiotami i zapaścią. Przebieg może być również łagodny i po 5-6 dniach objawy chorobowe samoistnie ustępują. Przebyte zakażenie wirusem żółtej gorączki pozostawia trwałą odporność.
* Zapobieganie
Szczepienie jest bardzo dobrze tolerowane i daje doskonałą, utrzymującą się co najmniej 10 lat odporność. Szczepienie przeciwko żółtej gorączce jest wskazane na całym obszarze występowania tej choroby, również jeśli nie jest tam obowiązkowe. Szczepienie jest ważne 10 lat, skuteczne po 10 dniach po pierwszym szczepieniu, a natychmiast po powtórnym szczepieniu.
Przebywając w regionach podwyższonego występowania żółtej gorączki należy pamiętać o stosowaniu repelentów odstraszających komary. Dobrze jest też nosić ubranie z długimi rękawami i nogawkami.
* Występowanie / Obszary endemiczne
Kraje Afryki Środkowej oraz większość krajów Ameryki Południowej
– TĘŻEC
* Co to jest?
Jest to ostra choroba zakaźna (ale nie zaraźliwa!), charakteryzująca się wzmożoną pobudliwością i kurczliwością mięśni. Jest to choroba bardzo groźna – około połowa chorych na tężec umiera pomimo leczenia.
* Jak się można zarazić?
Laseczka tężca jest bardzo rozpowszechniona w przyrodzie. Występuje w glebie, kurzu, błocie. Zakazić się można przy zabrudzeniu rany np. ziemią, w której znajdują się przetrwalniki laseczek tężca. Do rany wraz z brudem i ziemią wnikają zarazki powodujące tężec – bakterie zwane laseczkami tężca. Produkują one silną truciznę, zwaną tetanospazminą. Już 0,01 mg tej toksyny stanowi dawkę śmiertelną dla człowieka. Toksyna wędruje wzdłuż nerwów i uszkadza centralny układ nerwowy, powodując objawy choroby po kilku do kilkunastu dniach od zakażenia.
* Objawy
Okres inkubacji choroby wynosi od 2 do 50 dni. Najczęściej około 7 -14 dni. Pierwsze objawy to wysoka gorączka i skurcze mięśni. Początkowo skurcze dotyczą przede wszystkim mięśnia żuchwy powodując charakterystyczny szczękościsk (trismus). W następnym etapie skurcze obejmują inne partie mięśni szkieletowych. Poważnym problemem mogą być skurcze mięśni krtani i oddechowych prowadzące do wystąpienia zagrażającej życiu ostrej niewydolności oddechowej. Stan taki wymaga bardzo szybkiej interwencji na oddziale intensywnej opieki medycznej.
* Zapobieganie
Jedyną metodą zapobiegania tej chorobie są szczepienia przeciw tężcowe. Szczepienia te są bardzo skuteczne, a zarazem bezpieczne. Chorują tylko osoby, które nie zostały uodpornione szczepionkami. W Polsce dzieci są szczepione przeciwko tężcowi obowiązkowo (ostatnia dawka ok. 19 roku życia). Dorośli aby zachować odporność powinni powtarzać szczepienie przeciwko tężcowi najrzadziej raz na 10 lat. U osób skaleczonych podstawowym elementem profilaktyki jest właściwe chirurgiczne opracowanie rany, dzięki czemu usuwa się zarodniki tężca, ciała obce, tkanki martwicze oraz przywraca się ukrwienie, zatem utlenowanie tkanek – wiadomo, że tężec rozwija się w środowisku beztlenowym. Podaje się również antybiotyki (penicyliny, cefalosporyny, tetracykliny) W wybranych przypadkach istnieje celowość podanie profilaktyczne surowicy przeciwtężcowej czyli anty-toksyny.
* Występowanie / Obszary endemiczne
Cały świat!
– KLESZCZOWE ZAPALENIE MÓZGU (KZM)
* Co to jest?
Wirusowa choroba ośrodkowego układu nerwowego przenoszona przez kleszcze.
* Jak się można zarazić?
Do zakażenia dochodzi poprzez ukąszenia kleszczy, rzadziej drogą pokarmową. Wirus kleszczowego zapalenia mózgu może przetrwać przez wiele miesięcy w mleku lub jego przetworach. Jest on także odporny na działanie soku żołądkowego. Dlatego możliwe jest zakażenie KZM drogą pokarmową na skutek spożycia niepasteryzowanego mleka lub jego produktów pochodzących od zakażonych zwierząt gospodarskich.
* Objawy
Choroba przebiega w dwóch etapach. Pierwszy – gdy wirus dostaje się i namnaża we krwi. Pacjenci opisują objawy ogólne, podobne do grypy lub przeziębienia. U około 2/3 zakażonych objawy ulegają samoistnemu wygaszeniu. U pozostałych, po trwającym od 1 do 20 dni okresie utajenia, następuje druga faza choroby, gdy wirus przedostaje się z krwi do mózgu i dochodzi do zakażenia tkanki mózgowej. Ponownie wzrasta temperatura (na ogół powyżej 39˚C) i pojawiają się typowe objawy: narastające bóle głowy, sztywność karku, zaburzenia świadomości, stan majaczeniowy (dramatyczne, postępujące zaburzenia psychiczne z zaburzeniami świadomości), porażenia nerwów czaszkowych, zaburzenia koordynacji, porażenia kończyn górnych i dolnych. Może wystąpić porażenie mięśni oddechowych.
* Zapobieganie
Nie ma przyczynowego leczenia kleszczowego zapalenia mózgu. Terapia ma na celu jedynie złagodzenie objawów, jak na przykład: obniżania gorączki, łagodzenia bólu itp. Zapobieganie poprzez stosowanie preparatów odstraszających owady i / lub noszenie specjalnej odzieży ochronnej nie okazały się wystarczająco skuteczne.
Skuteczną ochronę przed KZM stanowi szczepienie profilaktyczne.
* Występowanie / Obszary endemiczne
Kleszczowe zapalenie mózgu występuje endemicznie w większości krajów europejskich, w Rosji i w Chinach. Jest to najważniejsza choroba wirusowa przenoszona przez kleszcze w Europie i w niektórych krajach stanowi poważny problem zdrowia publicznego. W obszarach endemicznych nadal dochodzi do powstawania dużych ognisk zakażeń KZM, liczących niekiedy tysiące osób.
– DUR BRZUSZNY
* Co to jest?
Zwany dawniej tyfusem lub tyfusem brzusznym, jest ogólnoustrojową chorobą bakteryjną wywołaną Gram-ujemnymi pałeczkami z gatunku Salmonella typhi. Jest ona wrażliwa na działanie środków odkażających, promieni słonecznych oraz ciepła, wydziela endotoksynę odpowiedzialną za większość objawów chorobowych.
* Jak się można zarazić?
Źródła zakażenia mogą być następujące:
• woda – zwłaszcza zakażenie źródła zaopatrzenia w wodę lub naturalnych zbiorników wodnych może doprowadzić do wybuchu epidemii,
• zakażone produkty spożywcze – lody, sałatki, mięso, a zwłaszcza mleko, które jest wyjątkowo korzystnym środowiskiem dla rozwoju bakterii,
• nieumyte owoce i warzywa,
• owady – zwłaszcza muchy,
• bezpośredni kontakt z chorym lub nosicielem – przy nieprzestrzeganiu zasad higieny.
* Objawy
Początkowe objawy są niecharakterystyczne, takie jak pogorszenie samopoczucia, niezbyt silne bóle głowy, utrata łaknienia, stany podgorączkowe. W ciągu 4-6 dni objawy te stosunkowo szybko przybierają na sile. Gorączka ustala się na stałym poziomie 39°–40oC – rozpoczyna się okres pełnego rozwoju choroby, trwający ok. 2-3 tygodni. Chory jest apatyczny, odurzony, aż do całkowitego zamroczenia. Typowy dla duru brzusznego jest wygląd języka (w środku pokryty suchym brunatnym nalotem, na krawędziach żywoczerwony). Powiększeniu ulega wątroba i śledziona. Brzuch jest wzdęty, bolesny. Początkowo występują zaparcia, następnie pojawia się biegunka i częste oddawanie grochowatych stolców. Około 10 dnia choroby na skórze dolnej części klatki piersiowej i brzucha pojawia się charakterystyczna wysypka, tzw. różyczka durowa. Są to drobne, bladoróżowe plamki, nieznacznie uniesione ponad otaczającą skórę, znikające przy ucisku i rozciąganiu skóry. Wysypka utrzymuje się kilka dni, po czym znika, pozostawiając lekkie przebarwienie skóry. Około 4 tygodnia choroby temperatura zaczyna ulegać wahaniom i w końcu normalizuje się. Następujący okres zdrowienia cechuje znacznie wzmożone łaknienie, chwiejność usposobienia, drażliwość oraz zmiany troficzne skóry, włosów i paznokci.
* Zapobieganie
Zapobieganie czynne polega na okresowym szczepieniu, szczególnie w okresach epidemicznych lub przy planowanym wyjeździe na tereny o większej zachorowalności.
Zapobieganie bierne dotyczy skrupulatnego przestrzegania higieny osobistej (mycie rąk przed jedzeniem, gotowanie wody pitnej, mycie owoców i warzyw).
* Występowanie / Obszary endemiczne
Dur brzuszny, jak również paradury stały się chorobami rzadko spotykanymi w Europie Środkowej. Stosunkowo duże jest niebezpieczeństwo zachorowania w Afryce Północnej i Środkowej. To samo dotyczy występowania paradurów w Azji Południowo-Wschodniej i na Dalekim Wschodzie .W sprzyjających warunkach, przy zaistnieniu dodatkowych czynników, może rozprzestrzeniać się w postaci epidemii.